مروري بر كتاب
لاهیجی از نام دارترين دانشمندان صفوى و آخرين چهره هاى سبك هندى و اصفهانى است. وی، به شرح حال يك صد تن از شاعران و عالمان معاصر خود پرداخته است. نثر اثر منشيانه، مصنوع و متكلف است. ذكر اطلاعات دقيق و معتبر درباره عالمان و شاعران، ضبط دقيق سال تولد و وفات آنها، وضع شغلى هر يك، كاربرد اصطلاحات ديوانى، ادارى و ادبىِ مخصوص آن دوره با اتكا بر حافظه و بدون دست رسى به اسناد مكتوب، از ويژگی هاى اين تذكره است. اين كتاب از دو مقدمه از ناشر، يك مقدمه از مصحح و يك مقدمه از نويسنده و متن اصلى (شامل: 1. فرقه اولى، در ذكر علماى معاصر كه به انشا و شعر زبان بليغ بيان گشوده و... 2. فرقه ثانيه، در ذكر شعراى معاصر) و تعليقات تشكيل شده است. در مقدمه نويسنده كه زمان و مكان نگارشش مشخص نيست، چنين آمده است: «... تسويد اين اوراق در اواخر سال 1165ق، در وقتى كه بخت غنوده در شبستان هند تيرهروزى است، اتفاق افتاده و چون مقصور به ذكر معاصرين است، مبدأ، تاريخ ولادت اين خاكسار خواهد بود كه در ماه ربيعالثانى 1103ق، به دارالسلطنه اصفهان واقع شده و بطون اين همايوندفتر به اظهار شعراى ملت اثنى عشر اختصاص خواهد داشت و چون اين راقم آثم را حصول ملاقات و صحبت اكثرى روى داده، اگر بر سبيل ندرت در اين محفل سامى و بزم گرامى ذكر قليلى از عزيزان به زبان قلم آيد كه ادراك صحبت صورت نبسته باشد، خالى از اشعار و اشارت نخواهد گذاشت...» در مقدمه خانم مصحح چنين آمده است: «... حزين انديشمند صاحبنظرى است كه با تأليفات بسيار در زمينههاى گوناگون فلسفه، فقه، حديث، كلام، منطق، رجال، تاريخنگارى و تذكرهنويسى همچنان گمنام باقى مانده است... تأليفات او در زمينههاى فقهى، كلامى، منطقى و فلسفى بيانگر تئورى و انديشه جديدى نيست... هدفش از نگارش سفرنامه و تاريخ احوال خويش، ثبت حقايق تاريخى و مسائل مهم اجتماعى آن دوران است. از ميان اين دو اثر بهخوبى مىتوان با وضعيت نابسامان و ناهنجار اواخر صفوي�'ه آشنا شد. اعتبار كار حزين در امر تاريخنگارى اين است كه تنها به ذكر حادثه اكتفا نمىكند، به عمق و چگونگى حوادث اجتماعى مىپردازد تا علل آنها را به دست آورد...»
|