|
مروري بر كتاب
لیست کامل از الف تا ی امروزه اگر دانشجویی بخواهد بداند، در زبان فارسی چه آثاری منتشر شده است، آن هم از آغاز تاریخ چاپ تا سال 1350ش، هیچ منبعی جز کتاب مشار وجود ندارد؛ کتابی با نام فهرست کتابهای چاپی فارسی در پنج مجلد که به ترتیب حروف الفبا، آثار منتشره فارسی را در بیش از 52 هزار مدخل به دست داده است. این کار سترگی است که مشار مردانه و یک تنه آن را انجام داد و این میراث عظیم را برای ما برجای گذاشت. خانبابا مشار نویسنده و کتاب شناس بزرگ ایرانی، با خلق اثر ارزنده فهرست کتاب های چاپی فارسی، که از آن به کتابشناسی ملی ایران تعبیر شده است، خدمت بزرگی به جامعه علمی و دانش دوستان این سرزمین نمود. وی با تلاش طاقت فرسا و اهتمام فراوان، این امر خطیر را طی سی سال و با گذراندن اوقات خود در کتابخانه ها و کتاب فروشی های شهر های مختلف به ثمر رساند و یادگاری ارزشمند و در خور تقدیر از خود بر جای گذاشت. آشنایی هر چند مختصر با وجود کمبود اطلاعات از زندگی ایشان و به پاس زحمات این شخصیت گمنام و بزرگ علمی کشورمان، لازم و ضروری است. مشار یکی از افراد عاشق و سخت کوشی بود که شبانه روز عمر خود را در راه تدوین و تحقیق سپری کرد. وی با عنوان اولین فهرست نویس کتابهای چاپی فارسی، با زحمات فراوان، پشتکار مثال زدنی و با ذوق و انگیزه بالا با این که تحصیلات دانشگاهی نداشت، سال های طولانی از عمر خود را صرف تحقیق و پژوهش کرد و کتابی تدوین کرد که در نوع خود بی نظیر و منحصر به فرد بود و با نگارش این کتاب راه و روش جدیدی را برای آیندگان ابداع نمود. اهمیت این کار بزرگ زمانی ملموس تر می گردد که بدانیم وی به لحاظ آکادمیک هیچ تجربه و تخصصی در این قبیل امور به ویژه در امر فهرست نگاری نداشته است. از سوی دیگر حوزه کاری او نیز به این عرصه ارتباط نمی یافت. اما عشق و علاقه او به کتاب باعث انجام این کار ماندنی و بزرگ برای استفاده محققین و دانش پژوهان شد. اندیشه فهرست نویسی از همان ابتدا در میان دانشمندان اسلامی رایج بوده است و چیزی نیست که از غرب آمده باشد. کتاب هایی مانند: الفهرست ابن ندیم، کشف الظنون حاجی خلیفه، فهرست طوسی، کشف الحجب و الاستار و مفتاح السعاده از نمونه های آن است. فهرست مشار فهرستی نسبتا جامع است که حاوی هشتاد درصد کتابهای فارسی یعنی حدود چهارده هزار کتاب چاپی فارسی را در بر می گیرد. این نوع فهرست نویسی که در بر دارنده نام جمیع این کتاب هاست تا کنون بی نظیر بوده است. هدف مشار تهیه فهرست اسامی تمامی کتاب های چاپ شده به زبان فارسی و بعد عربی به همراه اسامی کامل مؤلفین این کتاب ها بود. تا آن روز در زمینه کتابهای خطی چنین کاری صورت گرفته بود، ولی در باره کتاب های چاپی چنین فهرستی تهیه نشده بود و این کاری نو و جدید بود. در آن روز که اینترنت و ماهواره و کامپیوتر در اختیار نبود، این کار بسیار سخت بود و راهی جز مراجعه به کتابخانه ها نبود.
|
