آب از سرچشمه گل آلود است
گروه: ضرب المثل

اختلال و نابساماني در هر يك از امور و شئون كشور ناشي از بي كفايتي و سوء تدبير رئيس و مسئول آن موسسه يا اداره است. چه تا آب از سرچشمه گل آلود نباشد به اين تيرگي نمي گذرد و با آن گرفتگي با سنگ و هر چه سر راه است برخورد نمي كند.

عبارت مثلي بالا با آنكه ساده به نظر مي رسد ريشه تاريخي دارد و از زبان بيگانه به فارسي ترجمه شده است.

روزي عبد العزيز از عربي شامي پرسيد:« عاملان من در ديار شما چه مي كنند و رفتارشان چگون است؟» عرب شامي با تبسمي رندانه جواب داد « اذا طابت العين عذبت الانهار» يعني: چون آب در سرچشمه صاف و زلال باشد در نهر ها و جويبارها هم صاف و زلال خواهد بود. هميشه آب از سرچشمه گل آلود است .عمربن عبد العزيز از پاسخ صريح و كوبنده عرب شامي به خود آمد و درسي آموزنده بياموخت.

بعضي ها اين سخن را از حكيم يوناني ارسطو مي دانند. آنجا كه گفته بود« پادشاه مانند دربار ، واركان دولت مثال انهاري هستند كه از دريا منشعب مي شوند.» ولي مير خواند آنرا از افلاطون مي داند كه فرمود: « پادشاه مانند جوي بزرگ بسيار آب است كه به جويهاي كوچك منشعب مي شود . پس اگر آن جوي بزرگ شيرين باشد ، آن جويهاي كوچك را بدان منوال توان يافت . و اگر تلخ باشد همچنان» .

فريد الدين عطار نيشابوري اين موضوع را به عارف عاليقدر ابو علي شفيق بلخي نسبت مي دهد كه چون قصد كعبه كرد و به بغداد رسيد هارون الرشيد او را بخواند و گفت« مرا پندي ده» شفيق ضمن مواعظ حكيمانه گفت:« تو چشمه اي و عمال جويها. اگر چشمه روشن بود تيرگي جويها زيان ندارد ، اما اگر چشمه تاريك بود به روشني جوي هيچ اميد نبود.» در هر صورت اين سخن از هر كس و هر كشوري باشد ابتدا به لسان عرب در آمد و سپس به زبان فارسي منتقل گرديد.