كعب الاخبار
گروه: ضرب المثل

درميان جوامع بشري آحاد و افرادي وجود دارند كه حس كنجكاوي آنها در كسب اطلاع و خبر مصرف ميشود و اشتياق وافر دارند اخبار و اطلاعات مكتسبه را غث و سمين كرده با جرح وتعديل و دخل و تصرف در ميان مردم نشر و پخش كنند . ازهمه جا وهمه كس بحث مي كنند و اصرار عجيبي دارند در هر مقوله اي خود را جامع جميع اطلاعات بدانند .

خلاصه درهرمحفلي متكم وحده هستند و اگر خود حاضر درجلسه نباشند اقوال وگفتارشان مستند و نَقل و نُقل مجلس است .اين گونه افراد دقيق وكنجكاو را كه مقالات و مقولات آنها اكثرا با حقيقت وفق مي دهد دراصطلاح عامه كعب الاحبار مي گويند كه اخبار تازه و دست اول را براي تغذيه اجتماعات و محافل جمع آوري مي كنند .

اعراب جاهليت به استثناي معدودي در مكه و شام و عراق و يمن به طور كلي از دانش و معرفت بي بهره بوده اند و علم و اطلاع آنها صرفا منحصربود به دانستن انساب قبايل و اشعار عشقي و حماسي و يك مشت داستانها و افسانه ها كه غالبا با حقيقت و واقعيت تاريخي وفق نمي داد .

در ميان يهوديان مقيم حجاز و يمن از آن جهت كه صاحب كتاب آسماني بودند افراد باسواد بيشتر ازعربها وجود داشت و اين عده چون با بعضي از علوم و دانشهاي زمان آشنايي داشتند در نظر اعراب بت پرست و بي سواد ، منبع علم و دانش و مظهر وثوق و اعتماد بوده اند وهر چه مي گفتند كوركورانه باور مي كردند ، علي الخصوص كه راوي روايت از علما و دانشمندان يهود باشد در آن صورت گفته هايش را از كتاب و حقايق علمي پنداشته چون لوح زرين به جان و دل مي پذيرفتند .

چون اسلام ظهوركرد موضوع جنگاوري و جهانگشايي مسلمين در تمام مجامع و محافل عرب زبانزد خاص و عام گرديد و عرب نومسلمان تازه به دوران رسيده به شنيدن آن حماسه ها و پيشرويهاي شگفت انگيز سپاهيان اسلامي رغبت واشتياق وافر نشان داد . هر جا كه چند نفري اجتماع مي كردند قبل از هر چيزي رشته سخن را به كشورگشاييها پيروزيهاي سپاه عرب در اطراف و اكناف عالم مي كشانيدند و در اين رهگذر داستانها گفته از آن به خود مي باليدند . كعب الاخبار از ملاهاي يهود بود كه اسلام آورده ودرعهد عثمان بن عفان وفات يافت و روايات خرافي بيشتر از وي نقل شده است و شيعه روايات او را استوار ندارند چه از روايات پيداست كه مردي شياد و حيله باز بوده قصدش آلايش اسلام به خرافات يهود بوده است و ابوذر يك باراو را در حضورعثمان كتك زد و معلوم مي شود كه علي (ع) و يارانشان ابتدا درباره او مشكوك بوده اند واو را مردي موثق و مورد اعتماد نمي دانسته اند و اتفاقا با آنكه در زمان پيغمبر (ص) بودحاضر نشد كه بيايد و حضرت رسول (ص) را ملاقات كند .

بعد از وفات حضرت به مدينه آمد وبناي شيادي و جعل تاريخ اخبار يهوديان و بسط خرافات وخلفاي راشدين خاصه عثمان او را دوست مي داشتند و عثمان اباذر را به جرم زدن كعب به ربذه تبعيد نمود . هنر و شهرت كعب الاخبار درجمع ونشر اخبار واطلاعات تازه موجب گرديد كه از آن به بعد هر كسي در اين زمينه ذوق وشوقي نشان داده اظهار وجود كند چنين شخص را از باب جد يا هزل كعب الاخبار گويند .