|
عبارت مثلي بالا هنگامي به كار مي رود كه در مجلس يا محفلي در آن واحد هر دو تن دو به دو با آواز بلند و بدون رعايت نظم و ترتيب با يكديگر گفتگو كنند و آنچنان قشقرقي راه بيندازند كه هيچ يك از افراد آن جمعيت حرف و سخنشان براي ديگران مفهوم نگردد .
در چنين مورد اصطلاحاً گفته مي شود حمام زنانه شده است و يا به عبارت ديگر طاس گم شده است كه در هر دو صورت پاي حمام زنانه و حماميان در ميان است كه بايد ديد در حمام زنانه قديم چه مي گفته اند و اصولاً چه مطالب و موضوعاتي مطرح شده است كه گفتگو در حمام زنانه به صورت ضرب المثل درآمده است .
همان طوري كه در مقاله با آب حمام دوست مي گيرد در كتاب حاضر آمده است سابقاً در كليه شهرها و روستاهاي ايران حمام عمومي با خزينه وجود داشت كه چند متر پايينتر از سطح زمين ساخته مي شد « تا آب جاري كوچه و خيابان بر آن سوار شود » و گنبدهاي بزرگي سقف آن را تشكيل مي داد و بر روي اين گنبدها سوراخهايي تعبيه كرده ورقه هاي نازكي از سنگ مرمر و يا شيشه هاي نسبتاً محكم و مقاوم قرار مي داده اند تا نور خورشيد بتواند از آن عبور كرده صحن حمام و خزينه و سربينه رختكن و پستوهاي حمام را روشن كند .
گرمابه هاي قديم از طلوع آفتاب تا ساعت هشت صبح ، مردانه بود و از آن ساعت تا ظهر و حتي چند ساعت بعدازظهر در اختيار زنان و بانوان قرار مي گرفت كه اين طولاني شدن مدت حمام خانمها بدون حكمت و علت نبوده است زيرا مردان جز نظافت و تطهير و انجام فرايض مذهبي كار ديگري نداشته اند و مخصوصاً مشاغل و گرفتاريهاي زندگي و تحصيل و تامين معاش خانواده ، آنان را مجبور مي كرد كه هر چه زودتر از حمام خارج شوند و به كار و زندگي روزانه خود بپردازند ولي زنان و بانوان تنها خودشان نبوده اند كه پس از شستشو و نظافت از حمام خارج شوند بلكه يك يا چند بچه قد و نيم قد را كه همراه مي آورده اند بايد چرك گيري كنند و چند بار با صابون بشويند كه همين كار مدتي از وقت حمام را مي گرفت .
گاهي به دستها و پاها و موي سر خود حنا مي بسته اند كه اين كار نيز خالي از اشكال و دشواري نبوده است . از اين مسايل و عوامل كه بگذريم به گفته سياح فرانسوي گاسپاردروويل :
« ... زنان ايراني حمام را بهترين نقطه تجمع خويش مي دانند . ديد و بازديدها در حمام صورت مي گيرد و در هر گوشه اي از آن جوخه اي از زنان كه مشغول درددل اند به چشم مي خورد . سر صحبت از وضع خانواده ها در گرمابه ها باز مي شود . اشارات رشك آلوده و شكوه و شكايات و صلاح انديشي با گيس سفيدان و پيرزنان ، صحنه حمام را به صورت ساحت دادگاه در مي آورد .»
تنها فرصت و مجال حمام زنانه بود كه به آنها امكان مي داد تا با علاقه مندان و دوستان يكدل همدلي كنند بي آنكه ساعيان و سخن چينان در آن غوغا و جنجال گوشخراش حمام زنان بتوانند استراق سمع كنند و گفته هاي آنان را بزرگ و بزرگتر كرده و تحويل شوهر و هوو و مادرشوهر و خواهرشوهر و جز اينها بدهند .
آري ، حمام زنانه محل گفت و شنيدهايي بود كه دو به دو مي گفتند و مي شنيدند در حالي كه حرفهايشان در آن سروصداهاي بي امان براي ديگران « كه آنها نيز به خود مشغول بوده اند » مفهوم نبوده و همين فلسفه و مورد استفاده حمام زنانه آن را به صورت ضرب المثل درآورده است .
|
