|
هرگاه بين دو يا چند نفر در عمل و اقدامي مواضعه و تباني شود عبارت گاوبندي مورد استشهاد و تمثيل قرار مي گيرد . به قول علامه دهخدا :« با كسي گاوبندي داشتن ، يعني : در منافعي نامشروع با هم شريك بودن يا آنكه با كسي گاوبندي كردن يعني : با اودر عملي شريك شدن .»
كشاورزاني كه در قرا و قصبات ايران به امر كشت و زرع اشتغال دارند دو دسته هستند : دسته اول كشاورزان مقيم كه در محل كار، صاحب خانه و زندگي هستند و همان جا كشاورزي مي كنند كه آنها را صاحب نسق مي گويند .
دسته دوم كشاورزان غيرمقيم هستند كه اين دسته را در اصطلاح عمومي خوش نشين و در منطقه مازندران اكاره مي گويند . خانه و زندگي خوش نشينها در روستاهاي ديگر است ولي چون درمحل سكونت و زادگاهشان اراضي داير و مزروع به قدر كفايت و احتياج وجود ندارد اوايل بهار كه فصل كشت و زرع است به روستاهاي دوردست مي رفتند و هركدام قطعه زميني از مالك قريه مي گرفتند و مانند كشاورزان مقيم در زمين مورد اجاره گاوبندي و زراعت مي كردند و پس از برداشت محصول و پرداخت بهره مالكانه به روستاهاي خويش باز مي گشتند .
عبارت گاوبندي در اصطلاح كشاورزي به معني استفاده از گاونر- گاو كاري براي شخم و زراعت است به اين ترتيب كه يك جفت گاو كاري را با نهادن يوغ در گردن به خيش مي بندند و از آن براي شخم زدن و آماده كردن زمين براي زراعت استفاده مي كردند .
تا چندي قبل كه تراكتور و سايرآلات و ابزار موتوري وجود نداشت چون گاوكاري مورد استفاده قرار مي گرفت لذا عبارت گاوبندي با امور كشت و زرع ترادف پيدا كرد و از آن به منظور كشاورزي و زراعت افاده معني مي شد .
اما معني مجازي آن يعني مواضعه و تباني و شركت در منافع نامشروع ، از آنجا سرچشمه گرفته است كه مباشران و متصديان وصول بهره مالكانه براي آنكه منافع بيشتري نصيبشان گردد با يك يا چند نفر از خوش نشينها در زراعت و گاوبندي شريك مي شدند و منافع حاصله را با يكديگر تنصيف و تقسيم مي كردند .
منتها جان كلام اينجاست كه در موقع برداشت بهره مالكانه كه برمبناي مساحت اراضي تحت كشت تعيين و از كشاورزان وصول مي شد جناب مباشر! مساحت زمينهاي شراكتي را كه با خوش نشينها گاوبندي كرده كمتر از ميزان مقرر تقويم مي كرد و يا اصولاً به حساب نمي آورد تا زيان و ضرري متوجه او و شريك گاوبنديش نشود .
علت اينكه مباشر يا كارپرداز با كشاورزان مقيم صاحب نسق گاوبندي نمي كرد ، يعني شريك نمي شد ، و اين كار با خوش نشينها و اكاره ها انجام مي داد از اين جهت بود كه كشاورزان مقيم به اوضاع و احوال و مساحت زمينهاي تحت كشت يكديگر كاملاً آشنا بودند و احتمال مي رفت كه تباني و گاوبندي مباشر با آنان به وسيله ساير كشاورزان مقيم فاش و برملا شود ولي خوش نشين و اكاره اين شرايط را نداشت ، از جاي دور آمده بود و ميل داشت رضايت خاطر نماينده مالك ( مباشر ) را به هر نحوي جلب كند تا سالهاي آينده نيز بتواند در آن منطقه كشاورزي و بهره برداري كند .
به اين جهت مباشر يا كارپرداز با اطمينان خاطر مي توانست با او گاوبندي كند و منافع حاصله را بدون دغدغه و نگراني بالا بكشد . استمرار در اين عمل از طرف مباشر و خوش نشين موجب شد كه از عبارت گاوبندي در افواه عمومي به معني مواضعه و تباين و شركت در منافع نامشروع استناد و تمثيل كنند .
|
