جستجو براي:  در 
صفحه کلید فارسی
پ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 Back Space
ض ص ث ق ف غ ع ه خ ح ج چ
ش س ي ب ل ا ت ن م ك گ
ظ ط ز ر ذ د ء و . , ژ
       جستجوی پیشرفته کتاب
  10/01/1403
نویسندگان   ناشران   بانک کتاب   فروشگاه
 
 
مدیریت مقالات > گزارشات

پيامد عدم حضور در عرصه ثبت ميراثهاي معنوي جهان
گروه: گزارشات
نویسنده: عليرضا قمصري

شاهكارهاي شفاهي ايران به نام ساير كشورها ثبت ميشود


آلمان و فرانسه قصه هزار و يك شب را به نام خود به ثبت رسانده اند و تركيه نيز نقشه مشابهي براي تعزيه دارد.

طبيعي است با امواج سهمگين فرهنگ سازي نوين كه در جهان به راه افتاده ، بايد فكري به حال خرده فرهنگهايي كرد كه به سان سواحلي زيبا ، اما آسيب پذير در معرض تهديد قرار گرفته اند . شايد سنگهاي سخت بناهاي تاريخي درمقابل موج نو تمدن سازي بشر، دوام آورد، اما گويشها، آيين و رسوم، موسيقي ها و نواهاي شكل گرفته در آن بناها كه فرهنگ سنتي و ميراثهاي معنوي جوامع را تشكيل مي دهند، در معرض تهديد هستند .

در واقع همواره آن بخش از ميراث فرهنگي به جامانده از گذشتگان كه در قالبي فيزيكي، تجسم نيافته است، محل دغدغه و نگراني متوليان فرهنگي كشورهاي جهان بوده است .

اين دل نگراني، طراحان فرهنگي در عرصه بين المللي را نيز برآن داشته سرفصلي جدي براي ميراثهاي معنوي جوامع بشري بگشايند. با توجه به همين رويكرد، ظرف سالهاي اخير، مراحل تكوين بيانيه شاهكارهاي شفاهي و معنوي يونسكو طي شده است و سازمان ملل در گامي جدي ترخواستار بنيان نهادن كنوانسيون حراست از ميراث فرهنگي ناملموس شده است . بستر هاي ايجاد كنوانسيون حراست از ميراث فرهنگي ناملموس، از زماني فراهم شد كه تصميم گيران فرهنگي در جهان از سال 1985ميلادي به بعد و در پي گسترش بحث جهاني سازي باب طرح هاي عملي براي حفظ ميراث فرهنگي ناملموس كشورهاي مختلف را گشودند.

هدف آنهاحفظ خرده فرهنگها بوده و اين استراتژي كلي، در گام نخست به كارهاي كارشناسي تري منجر شد. در مراحل بعدي اين طرح در سال 2001 مجمع عمومي يونسكو قطعنامه اي درباره ميراث معنوي به تصويب رساند و مدير كل يونسكو ماموريت يافت براي اجلاس عمومي سال 2003 ميلادي متن كنوانسيوني را آماده كند كه در آن مباني حقوقي حفاظت از ميراث معنوي در سطح بين المللي طراحي شده باشد. يونسكو در فاصله سالهاي 2001 تا 2003 با تشكيل كميته هاي كارشناسي متعددي كار جدي خود را در اين زمينه آغاز كرد و به اين ترتيب، نظرات نمايندگان كشورهاي مختلف جمع آوري و بررسي شد ودر نهايت مجمع عمومي يونسكو پس از آماده شدن متن كنوانسيون، در سال 2003 آن را به تصويب رساند. البته بر اساس ظوابط، تصويب يك كنوانسيون در مجمع عمومي يونسكو به معناي رسميت يافتن آن نيست شكل اوليه آن پس از الحاق كشورها قابليت اجرا مي يابد. در اين راستا تعداد قابل توجهي از كشورها از جمله ايران، سرگرم فراهم آوردن مقدمات الحاق خود به اين كنوانسيون هستند.

بر اساس قوانين جمهوري اسلامي ايران، الحاق كشورمان به كنوانسيون حراست از ميراث فرهنگي ناملموس منوط به تصويب مجلس شوراي اسلامي است . در ادامه همين روند، سازمان ميراث فرهنگي كشور اواخر سال گذشته لايحه الحاق ايران به كنوانسيون حراست از ميراث فرهنگي ناملموس را تهيه و تقديم دولت كرد. دولت نيز در خردادماه گذشته پس از بررسي هاي كارشناسي، آن را به تصويب رساند و براي تصويب نهايي به مجلس شوراي اسلامي فرستاده شد و هم اكنون در حال سپري كردن مراحل تصويب در مجلس است .

مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي،نظر كارشناسي موافق خود را در خصوص اين لايحه اعلام كرده است و به گفته رئيس كميته فرهنگ و هنركميسيون فرهنگي مجلس، لايحه الحاق به كنوانسيون حراست از ميراث فرهنگي ناملموس براي تصويب نهايي، مسير ناهمواري را پيش روندارد، چه آنكه ضرورت ثبت جهاني ميراثهاي معنوي كشور براي حفظ جايگاه و شان فرهنگي ايران در سطح جهاني، به وضوح احساس مي شود. در عين حال در پي جدي شدن بحث الحاق ايران به كنوانسيون حراست از ميراث فرهنگي ناملموس، اين مقوله بيش از پيش جايگاه خود را در نزد حاميان ميراث فرهنگي و مسئوولان دستگاههاي ذيربط در نقاط مختلف كشور پيدا مي كند.

چندي بيش نيز دبيرخانه ميراث جهاني كشور طي فراخواني، از استانهاي كشور خواست براي معرفي و شناسايي ميراث معنوي نقاط مختلف استان خود اقدام كنند كه اين ميراثهاي معنوي پنج اولويت آيده ايران براي ثبت در فهرست شاهكارهاي شفاهي و غير ملموس يونسكو را تشكيل خواهد داد .

تاكنون استانهاي متعددي، پيشنهادهاي خود را تقديم سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كرده اند. به عنوان نمونه، استان اردبيل آيين هاي محرم و كوچ عشاير را به عنوان دو ميراث معنوي مهم اين استان پيشنهاد داده است. به گفته مسئوولان ميراث فرهنگي استان اردبيل، ازآنجا كه محرم در اين استان با تشريفات و آداب و رسوم خاصي برگزار مي شود كه مدت آن دقيقا يك ماه به طول مي انجامد،كارشناسان اين استان تشخيص داده اند اين آيين ويژگي ثبت در يونسكو را دارد. كوچ عشاير شاهسون نيز با مجموعه آيين هاي زيبا و جذابي همراه است كه به نظر مي رسد شايستگي ثبت را داشته باشد .

درواقع براساس باوري كه طي سالها در ذهن اغلب مردم و حتي برخي از دوستداران ميراث فرهنگي جاي گرفته كه ميراث فرهنگي را مي توان در ابنيه تاريخي و اشياي مكشوفه در زير خاكها جست وجو كرد، ميراث فرهنگي شامل بسياري از پديده هاي پيرامون ما حتي آنها كه قالبي فيزيكي ندارند و نرم افزاري هستند، نيز مي شود. با اين تعريف، بسياري از پديده ها، حتي كلمات و عباراتي را هم كه با استفاده از آنها با يكديگر گفت و گو مي كنيم، بايد جزو مسلم ميراثهاي فرهنگي خودمان بدانيم .

به اين ترتيب مشخص مي شود حفظ ميراثهاي معنوي از آن جهت كه فاقد ابعاد فيزيكي هستند، احتمالا نسبت به آثار و ابنيه تاريخي با دشوارهاي بيشتري رو به رو است. اماصرفنظر از دشواري حفظ اين ميراثهاي ناملموس،براي به دست آوردن حمايتهاي جهاني از ميراثهاي معنوي كشورمان نيز راه سهل و آساني پيش رو نداريم. يونسكو هر دو سال يكبار نشستهاي ويژه خود را براي ثبت شاهكارهاي شفاهي كشورهاي مختلف برگزار مي كند كه نشست آتي يونسكو در سال 2005 برگزار خواهد شد. پيش بيني مي شود با به حد نصاب رسيدن تعداد كشورهاي امضا كننده كنوانسيون حراست از ميراثهاي فرهنگي ناملموس، ميراث هاي معنوي كشورها در قالب مفاد اين كنوانسيون به ثبت برسد اما پيش از اين نيز كشورهاي بسياري توانسته اند شاهكارهاي شفاهي خود را در ليست ميراث هاي معنوي يونسكو به ثبت برسانند بطوري كه تاكنون 47 ميراث معنوي از كشور هاي مختلف به ثبت رسيده است اما ايران تاكنون هيچ يك از ميراثهاي معنوي خود را به ثبت نرسانده است . اين در حالي است كه كشور ما به لحاظ ميراث هاي معنوي،سرزميني بسيار غني محسوب مي شود .

حضور نه چندان جدي ايران در عرصه ثبت ميراثها كه مطلقا متعلق به تمدن ايران بوده و يا جزو ميراثهاي معنوي مشترك بوده به نام ديگر كشورها به ثبت برسد كه از آن جمله مي توان به قصه هزار و يك شب اشاره كرد كه اكنون به نام آلمان و فرانسه به ثبت رسيده است .

با اين وجود اين رقابت هنوز هم به پايان نرسيده و به عنوان نمونه، تركيه در تلاش است « تعزيه» را به عنوان شاهكار شفاهي كشورش به ثبت برساند. به گفته كارشناسان، تعزيه قديمي ترين نمايش ايراني است كه به صورت ميداني انجام مي شود و سابقه آن حتي به قبل از اسلام نيز باز مي گردد. اين نمايش ايراني، پس از اسلام با وقايع صدر اسلام نظيرعاشورا تطبيق داده شدو براي بيان عزاداري به كار رفت، با اين وجود، به دليل پراكندگي و گستردگي حوزه تمدني ايران، بسياري از شاهكارهاي شفاهي اين تمدن درميان ديگركشورهاي منطقه نيز وجود دارد . بارزترين نمونه اين پراكندگي را مي توان در مورد « نوروز» مشاهده كرد . به استثناي جمهوري اسلامي ايران،9 كشور ديگر منطقه يعني: افغانستان، پاكستان، آذربايجان، قرقيزستان، هندوستان، قزاقستان، تركيه، ازبكستان و تاجيكستان نيز داراي سنت نوروز هستند. مرداد ماه گذشته ( ۱۳۸۵ )نمايندگان اين كشورها در تهران گرد هم آمدند با صدور قطعنامه اي، ايران را به عنوان كشور هماهنگ كننده نسبت جهاني نوروز انتخاب كردند و به اين ترتيب ايران به نمايندگي از كشورهاي حوزه نوروز ماموريت يافت براي جمع آوري و ارائه اسناد و تشكيل كميته فراملي جهت پيشبرد طرح ثبت جهاني نوروز در فهرست شاهكارهاي شفاهي و معنوي يونسكو اقدام كند .

مطابق بيانيه شاهكارهاي شفاهي و معنوي يونسكو، هر كشوري بايد براي ثبت شاهكار خود يك گزارش كامل به زبان انگليسي يا فرانسه، يك فيلم دو ساعته و يك فيلم 10 دقيقه اي از آن شاهكار به يونسكو ارائه دهد. نوروزآيين باستاني متعلق به حوزه تمدني ايران است كه زمان و كليات مراسم آن ميان 10 كشور مورد اشاره مشترك است و در جزئيات آن ميان اين كشورها تفاوتهايي به چشم مي خورد . هر كشور مي تواند در نشستهاي دو ساله يونسكو حداكثر دو شاهكار شفاهي خود و يا شاهكاري مشترك با ديگر كشورها را براي ثبت، ارائه كند. به همين جهت ايران قصد دارد نوروز را به عنوان ميراث معنوي مشترك خود با 9 كشور منطقه به يونسكو ارائه كند .

   
راهنماي سايت
كتاب
مقالات
پيش از مرگ بايد خواند
گزارشات
جان کلام
نقد و ادبيات
تاريخ سينما
شاهنامه خوانی
داستان های کوتاه
امثال و ادبيات كهن
افسانه ها و فرهنگ توده
آی کتاب پلی است بین پدیدآورندگان
کتاب و خوانندگان آثارشان
پیگیری و سفارش تلفنی
88140837