جستجو براي:  در 
صفحه کلید فارسی
پ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 Back Space
ض ص ث ق ف غ ع ه خ ح ج چ
ش س ي ب ل ا ت ن م ك گ
ظ ط ز ر ذ د ء و . , ژ
       جستجوی پیشرفته کتاب
  09/01/1403
نویسندگان   ناشران   بانک کتاب   فروشگاه
 
 
مدیریت مقالات > مقالات عمومي

كتاب هاى بى كاغذ
گروه: مقالات عمومي
نویسنده: وحيد نقشينه

كتابخانه ديجيتال

منظور از واژه كتابخانه چيست و چه فرقى با كتابخانه ديجيتالى دارد؟
به طور سنتى كتابخانه محلى است كه در آن كتابها، نسخه هاى خطى، مجلات و يا ساير متون براى استفاده نگهدارى مى شوند. در واقع، كتابخانه مؤسسه اى است كه براى مجموعه سازى و امانت كتاب به وجود آمده است و افراد امكان استفاده از تسهيلات آن را دارند. در حالى كه يك كتابخانه ديجيتالى برپايه سيستم كامپيوترى است كه به گردآورى، ذخيره سازى، سازماندهى، جست وجو و توزيع مواد ديجيتالى براى دسترسى كاربر نهايى مى پردازد. كتابخانه ديجيتالى فقط مجموعه اى از مواد الكترونيكى نيست بلكه شامل يك واسطه مرورگر و يك فضاى مجازى نيز است. كتابخانه ديجيتالى به فضاى كمى نياز دارد و داده ها با جست وجوى آسان از طريق شبكه هاى ارتباطى در دسترس هر كسى در هر كجاى دنيا قرار مى گيرند. كتابخانه ديجيتالى يك وجود انتزاعى نيست و با منابع و مجموعه هاى زيادى در ارتباط است.
ebook
تاريخچه شروع كتابخانه ديجيتالى رابطه تنگاتنگى با پيدايش كتاب هاى الكترونيكى دارد و داستان book-e از زمانى آغاز شد كه جلوى هر كلمه e بگذارند. Book man شركت sony يك دستگاه ROM CD - با نمايشگرى با كيفيت پائين بود كه در سال ۱۹۹۱ عرضه شد، اما بى اعتنايى جهانيان را در پى داشت. از آن زمان تاكنون، بازار book-e به كامپيوترهاى خانگى و PDA محدود شده است، ولى واقعيت اين است كه كتاب خواندن از اين طريق زياد آسان نيست.
اول اين كه مجبوريم يك نرم افزار نمايش دهنده كتاب موسوم به Reader را Download و در دستگاه خودنصب كنيم. نرم افزارهاى مختلفى از اين نوع وجود دارند كه به شدت با هم رقابت مى كنند. Microsoft و Adobe دو نمونه از شركت هاى رقيب اند. نتيجه اين رقابت اين شده كه معلوم نيست كتابى كه Download مى كنيم با نرم افزارى كه در سيستم خود داريم كار مى كند يانه. ولى حتى اگر همه شرايط فنى فراهم باشد و كتاب را در نرم افزار مشاهده كنيم، حس خواندن كتاب از روى نمايشگر اصلاً با خواندن نسخه كاغذى كتاب قابل مقايسه نيست.
براى رشد كتابخانه هاى ديجيتالى بايد كوشش هايى انجام شود از جمله:
> ديجيتالى كردن تمام منابع موجود در كتابخانه
> ارتباط با كاربران به صورت پيوسته و غيرپيوسته
> اتصال به شبكه و دسترسى به شبكه جهانى web
ديجيتالى كردن منابع موجود در كتابخانه
براى اين منظور، بايد همه اسناد، كتاب ها، مقالات و غيره كه در كتابخانه وجود دارد، به فايل هاى ديجيتالى تبديل شوند تا از طريق كامپيوترها و شبكه هاى موجود قابليت دسترسى را براى تمام اعضاى كتابخانه داشته باشند. براى اين منظور سه رويكرد وجود دارد:
۱) سيستم خود را خود بنويسيد: در اين رويكرد با اتكا به دانش مهندسان و برنامه نويسان درون سازمان نرم افزار اين كار طراحى شده، بر روى شبكه قرار مى گيرد. از معايب اين رويكرد هزينه زياد و طولانى شدن زمان برنامه نويسى است.
۲) از نرم افزارى استفاده كنيد كه در سازمان وجود دارد: در اين روش سعى مى شود كه از نرم افزارى كه تاكنون در سازمان وجود داشته است، استفاده شود و اين نرم افزار توسعه داده شده و بر روى شبكه قرار بگيرد. شرط لازم براى استفاده از اين نرم افزار، وجود اين سيستم در سازمان است و طبيعتاً سازمان هاى تازه تأسيس كه فاقد چنين سيستمى اند، از اين انتخاب محروم خواهند بود. از جمله معايب اين روش يكسان نبودن برنامه نويسان اوليه و ثانويه در سازمان است كه سبب به وجود آمدن اختلاف هايى در سيستم نرم افزارى كتابخانه خواهد شد.
۳) بسته اى بخريد كه به صورت تجارى توليد شده است: در اين روش، سازمان از نرم افزارهاى آماده و موجود در بازار استفاده مى كند و پس از انتخاب گزينه مناسب از بين نرم افزارهاى موجود، يكى از آنها را بر روى شبكه نصب كرده، شروع به فعاليت مى كند. از معايب اين روش عدم امكان توسعه محصول (un customize) و وابستگى دائم به شركت سازنده نرم افزارى است.

نكته قابل ذكر در تمامى روش هاى بالا آن است كه شخصاً هنگامى مى توانيد يك انتخاب خوب داشته باشيد كه انتظار خود را از نرم افزار كاملاً روشن و شفاف كنيد.
تغيير سيستم از سنتى به ديجيتال
پس از تصميم گيرى در مورد روش پياده سازى سيستم كتابخانه از سنتى به ديجيتال لازم است تدابيرى اتخاذ شود. بعضى از نكاتى كه بايستى مورد توجه قرار گيرند عبارت اند از:
> پيش بينى ترافيك در شبكه ها:
يكى از مشكل سازترين مواردى كه كتابخانه هاى ديجيتالى با آن مواجه هستند هجوم يكباره كاربران به سوى وب سايت كتابخانه و درخواست خدمت دهى است. براى جلوگيرى از اين مشكل مديران كتابخانه پيش از هر اقدامى بايد با پيش بينى تقريبى تعداد كاربران و متقاضيان استفاده از خدمات كتابخانه اقدام به اختصاص پهناى باند (Band width) مورد نظر كنند تا با مشكل عدم امكان خدمت دهى به كاربران مواجه نشوند.
> مشخص كردن منشأ و هدف ترافيك:
اگر زمانى تعداد كاربران از حد مورد نظر تجاوز پيدا كرد، بايد دليل اين امر مشخص شود. آيا اين كاربران به صورت واقعى درخواست خدمت دهى دارند و يا نرم افزارهاى خراب كارى بر روى سايت فعال شده است و با ارسال درخواست وقفه هاى كاذب سيستم را به صورت مجازى به خود مشغول مى كند تا از ادامه خدمت به ساير كاربران محروم شود.
> انواع برنامه هايى كه از طريق شبكه قابل دسترسى هستند:
آيا تمام برنامه هاى داخلى كتابخانه بايد در اختيار تمام كاربران قرار گيرد و يا در دسترسى به اين برنامه ها محدوديت هايى وجود دارد؟ در اين مورد پس ازتصميم گيرى مدير سايت (Admin) درباره انواع برنامه هاى كاربردى (Application) موجود در كتابخانه سطح دسترسى افراد نيز مشخص مى شود و دسترسى ها در لايه هاى مختلف توزيع مى شود، بدين معنا كه گروهى تنها كاربر عادى كتابخانه هستند و بايد تنها امكان جست وجو و رزرو كتاب را داشته باشند، گروهى ديگر عضو دائم كتابخانه هستند بايد براى اين عده امكانات print و يا به اشتراك گذارى داده ها با كاربران ديگر را نيز مدنظر گرفت و در مقابل عده اى هم از كتاب داران كتابخانه هستند كه بايد امكان اضافه، يا حذف كردن كتاب ها و مقالات تنها در اختيار اين گروه باشد. پس دسترسى به برنامه ها و امكانات كتابخانه بايد در لايه هايى توزيع شده و كاربران هر لايه نيز مشخص شود.
اصول ايجاد كتابخانه هاى ديجيتال
در طراحى و پياده سازى كتابخانه هاى ديجيتال بايد اصولى را مدنظر قرار داد كه از جمله آنها موارد زير است:
۱- رعايت دقت در خصوص كيفيت و صحت نسخ ذخيره شده به شكل ديجيتال
۲- قابل قبول بودن هزينه هاى دسترسى به منابع براى كاربران كتابخانه
۳- طراحى راهكارهاى كمك و آموزش به كاربران (Help) در سيستم با توجه به پيچيدگى اين مجموعه
۴- تعيين سطح دسترسى افراد به پايگاه هاى مختلف و نيز چگونگى استفاده از اطلاعات
۵- طراحى رمز عبور و كدهاى شناسايى براى جلوگيرى از نفوذ خرابكاران به سيستم
۶- امكان اتصال به منابع كتابخانه از طريق شبكه هاى محلى (LAN)، منطقه اى (MAN) و جهانى (WWW)

حقوق نشر الكترونيك
كتابخانه هاى ديجيتال (Digital Libraries) با انديشه هاى الكترونيكى و به قولى آى تى مدار شكل مى گيرد. پايه كتابخانه هاى ديجيتالى ابزارهاى ديجيتالى مجهز و مطمئن است كه زمينه را براى كاربرى خوب اين شكل از كتابخانه ها فراهم مى كند. در حقيقت، مى توان گفت ساختار كتابخانه هاى ديجيتال - كتاب ها و نشريات الكترونيكى (books - e) به شمار مى رود. البته در اين مسير بايد از نشر الكترونيكى نيز حمايت كرد. در كتابخانه هاى ديجيتال حقوق نشر الكترونيك از اهميت بسزايى برخوردار است.
كاربران كتابخانه ديجيتالى
برخلاف كتابخانه هاى سنتى كه اكثريت كاربرانش را افراد سالم تشكيل مى دهد، تمام كاربران كتابخانه ديجيتالى افراد سالم نيستند و به همين خاطر بايد براى افراد معلول نيز امكاناتى فراهم شود كه قطعاً كتابخانه هاى ديجيتال با امكانات قابل تصور براى آنها گزينه خوبى براى اين افراد است. هوش مصنوعى امتيازى است كه كتابخانه هاى ديجيتالى به آن نيازمند است. نرم افزارهاى زيادى براى خواندن متون كتاب ها، فهرست نويسى آنها به درخواست كاربران خاص و تبديل متون به خط بريل براى نابينايان انجام مى دهند. نفوذ هوش مصنوعى به سيستم هاى نوين فناورى كتابخانه هاى ديجيتالى پيشرفته دنيا، هديه ارزنده اى است كه فناورى اطلاعاتى به كاربران مختلف دهكده جهانى ارائه مى دهد. به هر حال، در فاز اوليه و ابتدايى اقدام براى الكترونيكى كردن حجم زيادى از كتاب مرجع و نشريات و بولتن هايى با استفاده گسترده جامعه كاربر كتابخانه ها، اقدام مهمى است كه در دستور كار بسيارى از كشورهاى دنيا قرار دارد.
اين تغيير كاربرى كتابخانه هاى سنتى به سمت كتابخانه هاى ديجيتالى مسأله اى است كه در بدنه يك دولت الكترونيك (government - e) و يك نظام جامع ارتباطى هوشمند در يك كشور قابل وصول است.
قالب هاى الكترونيكى
هم اكنون تعداد زيادى قالب هاى الكترونيكى كه ناشى از ظهور فناورى هاى جديد است در دسترس اند. ديسك فشرده، مجله الكترونيكى، كتاب الكترونيكى و شبكه جهانى وب جزو پيشرفت هاى اخيرند. در واقع، قطع بودجه ها و افزايش هزينه مواد باعث شده كه منابع الكترونيكى و شبكه ها براى كتابداران جذاب تر شود و آنها نيز بيشتر به سيستم پيوسته بانك اطلاعاتى الكترونيكى و كارگزاران تجارى اعتماد و تكيه كنند. پيشرفت هاى الكترونيكى آنقدر با سرعت زياد اتفاق مى افتد كه نمى توانيم تعيين كنيم كه چه قالبى بايد خريدارى شود، چه ابزارى هزينه و كارايى بيشترى براى استفاده دارد و چه قالبى هزينه و كارايى بيشترى براى استفاده در آينده خواهد داشت. اما با گذرى به تاريخچه خدمات جست وجوى پيوسته مى توان گفت نخستين شبكه ابزار اطلاعاتى الكترونيكى كه در دهه ۱۹۶۰ وارد بازار شد، خدمات جست وجو و اطلاع رسانى پيوسته اى بودكه توسط ميزبانانى مانند SDS, BRS Daialog فراهم شد. با استفاده از اين امكان، بانك هاى اطلاعاتى روى سيستم كامپيوتر ميزبان نصب شده، بدين وسيله امكان جست وجو براى كاربران شخصى يا كتابخانه به طور رايگان ارائه مى شد.
كاربران با استفاده از ارتباط تعاملى و با استفاده از كامپيوتر و كانال هاى ارتباطى به وسيله سيستم رايانه ميزبان جست وجو مى كردند. امكان جست وجوى پيوسته در ابتدا خيلى گران و هزينه بر بود، اما بتدريج از لحاظ هزينه، كارايى و كاربرپسند بودن رشد پيدا كرد. در نتيجه، كاربر نهايى به راحتى قادر به جست وجو در پايگاه داده هاى پيوسته مى شود. خدمات جست وجوى پيوسته به دليل جامعيت اطلاعات كه در دسترس قرار دارند، بسيار محبوب شدند. بعضى از مشهورترين اين خدمات عبارت اند از:
Oclc First Search, STNEasg, ovid online and lexisNexis Dialog Web
مزاياى كتابخانه هاى ديجيتال
۱- تسريع كارها ۲- تحصيل امور ۳- صرفه جويى در وقت ۴- دستيابى به اطلاعات ۵- كنترل اطلاعات ۶- افزايش كيفيت خدمات ۷- افزايش كارايى مديريت كتابخانه ۸- افزايش سطح توليد اطلاعات ۹- كاهش فعاليت هاى تكرارى ۱۰- توسعه اشتراك منابع.

   
راهنماي سايت
كتاب
مقالات
پيش از مرگ بايد خواند
گزارشات
جان کلام
نقد و ادبيات
تاريخ سينما
شاهنامه خوانی
داستان های کوتاه
امثال و ادبيات كهن
افسانه ها و فرهنگ توده
آی کتاب پلی است بین پدیدآورندگان
کتاب و خوانندگان آثارشان
پیگیری و سفارش تلفنی
88140837