حقوق نشر الكترونيك كتابخانه هاى ديجيتال (Digital Libraries) با انديشه هاى الكترونيكى و به قولى آى تى مدار شكل مى گيرد. پايه كتابخانه هاى ديجيتالى ابزارهاى ديجيتالى مجهز و مطمئن است كه زمينه را براى كاربرى خوب اين شكل از كتابخانه ها فراهم مى كند. در حقيقت، مى توان گفت ساختار كتابخانه هاى ديجيتال - كتاب ها و نشريات الكترونيكى (books - e) به شمار مى رود. البته در اين مسير بايد از نشر الكترونيكى نيز حمايت كرد. در كتابخانه هاى ديجيتال حقوق نشر الكترونيك از اهميت بسزايى برخوردار است. كاربران كتابخانه ديجيتالى برخلاف كتابخانه هاى سنتى كه اكثريت كاربرانش را افراد سالم تشكيل مى دهد، تمام كاربران كتابخانه ديجيتالى افراد سالم نيستند و به همين خاطر بايد براى افراد معلول نيز امكاناتى فراهم شود كه قطعاً كتابخانه هاى ديجيتال با امكانات قابل تصور براى آنها گزينه خوبى براى اين افراد است. هوش مصنوعى امتيازى است كه كتابخانه هاى ديجيتالى به آن نيازمند است. نرم افزارهاى زيادى براى خواندن متون كتاب ها، فهرست نويسى آنها به درخواست كاربران خاص و تبديل متون به خط بريل براى نابينايان انجام مى دهند. نفوذ هوش مصنوعى به سيستم هاى نوين فناورى كتابخانه هاى ديجيتالى پيشرفته دنيا، هديه ارزنده اى است كه فناورى اطلاعاتى به كاربران مختلف دهكده جهانى ارائه مى دهد. به هر حال، در فاز اوليه و ابتدايى اقدام براى الكترونيكى كردن حجم زيادى از كتاب مرجع و نشريات و بولتن هايى با استفاده گسترده جامعه كاربر كتابخانه ها، اقدام مهمى است كه در دستور كار بسيارى از كشورهاى دنيا قرار دارد. اين تغيير كاربرى كتابخانه هاى سنتى به سمت كتابخانه هاى ديجيتالى مسأله اى است كه در بدنه يك دولت الكترونيك (government - e) و يك نظام جامع ارتباطى هوشمند در يك كشور قابل وصول است. قالب هاى الكترونيكى هم اكنون تعداد زيادى قالب هاى الكترونيكى كه ناشى از ظهور فناورى هاى جديد است در دسترس اند. ديسك فشرده، مجله الكترونيكى، كتاب الكترونيكى و شبكه جهانى وب جزو پيشرفت هاى اخيرند. در واقع، قطع بودجه ها و افزايش هزينه مواد باعث شده كه منابع الكترونيكى و شبكه ها براى كتابداران جذاب تر شود و آنها نيز بيشتر به سيستم پيوسته بانك اطلاعاتى الكترونيكى و كارگزاران تجارى اعتماد و تكيه كنند. پيشرفت هاى الكترونيكى آنقدر با سرعت زياد اتفاق مى افتد كه نمى توانيم تعيين كنيم كه چه قالبى بايد خريدارى شود، چه ابزارى هزينه و كارايى بيشترى براى استفاده دارد و چه قالبى هزينه و كارايى بيشترى براى استفاده در آينده خواهد داشت. اما با گذرى به تاريخچه خدمات جست وجوى پيوسته مى توان گفت نخستين شبكه ابزار اطلاعاتى الكترونيكى كه در دهه ۱۹۶۰ وارد بازار شد، خدمات جست وجو و اطلاع رسانى پيوسته اى بودكه توسط ميزبانانى مانند SDS, BRS Daialog فراهم شد. با استفاده از اين امكان، بانك هاى اطلاعاتى روى سيستم كامپيوتر ميزبان نصب شده، بدين وسيله امكان جست وجو براى كاربران شخصى يا كتابخانه به طور رايگان ارائه مى شد. كاربران با استفاده از ارتباط تعاملى و با استفاده از كامپيوتر و كانال هاى ارتباطى به وسيله سيستم رايانه ميزبان جست وجو مى كردند. امكان جست وجوى پيوسته در ابتدا خيلى گران و هزينه بر بود، اما بتدريج از لحاظ هزينه، كارايى و كاربرپسند بودن رشد پيدا كرد. در نتيجه، كاربر نهايى به راحتى قادر به جست وجو در پايگاه داده هاى پيوسته مى شود. خدمات جست وجوى پيوسته به دليل جامعيت اطلاعات كه در دسترس قرار دارند، بسيار محبوب شدند. بعضى از مشهورترين اين خدمات عبارت اند از: Oclc First Search, STNEasg, ovid online and lexisNexis Dialog Web مزاياى كتابخانه هاى ديجيتال ۱- تسريع كارها ۲- تحصيل امور ۳- صرفه جويى در وقت ۴- دستيابى به اطلاعات ۵- كنترل اطلاعات ۶- افزايش كيفيت خدمات ۷- افزايش كارايى مديريت كتابخانه ۸- افزايش سطح توليد اطلاعات ۹- كاهش فعاليت هاى تكرارى ۱۰- توسعه اشتراك منابع.
|
|