|
فرضيه‌اي كه مي‌تواند راهگشايي وحدت سياسي ايران باستان پيش از پيدايش آريايي‌ها را فراهم آورد و اين در قحطي مطالعات فرنگيان در مورد تمدن‌هاي شرق و شمال غرب ايران زمين غنيمتي است، همچنان كه گيرشمن نيز به عنوان بزرگ‌ترين كاوشگر باستاني ايران زمين تمام تلاش خود را بر دامنه‌هاي غربي زاگرس و تمدن ايلامي گذاشته است. كرتيس در پرداخت به تمدن ايلامي گامي بيشتر و پيشتر از پيشينيان نگذاشته و كليه‌ي اطلاعات خود را از الواحي كه خوانده شده دريافت مي‌نمايد.
هر چند اطلاعات وي از تمدن‌هاي شرق زاگرس، درباره‌ي سفال‌هاي آسياي مركزي در زمان سيطره‌ي آريايي‌ها و كاشي‌هاي تپه‌ي مارليك و حسنلو ـ به عنوان سه نقطه‌ي جغرافيايي بعيد با رفتار هنري همسان ـ قابل تأمل است و اطلاعات ارايه شده درباره‌ي آتش‌سوزي تپه‌ي حسنلو توسط اورارتوها (ص 44) و مبارزه‌ي آنها براي بقا در برابر امپراتوري آشور ـ كه هدف ذهني مورخان متأخر است ـ كتاب را متمايز مي‌كند، آن‌هم توجه به جغرافياي زاگرس و لرستان تا همدان كه مبداء يك امپراتوري منطقه‌اي گرديد. (صص 50 تا 70) جان كرتيس با گسست از بوميان ايران پيش آريايي بدون ارايه‌ي دلايل و مستندات، مادها را از نژاد آريايي‌ها آورده است (ص 63) كه اين عمدتاً از كتاب‌هاي يوناني‌ها نشأت مي‌گيرد. در حالي‌كه خود كتاب، حرف‌هاي هردوت درباره‌ي سرچشمه‌ي مادها را قابل باور نمي‌داند (ص 63) و در منابع آشوري كه اسامي بزرگان مادي آمده ريشه‌هاي اسامي غير آريايي است «ديااكو، فرورتسيش، هووخشتره و...» و نشان مي‌دهد نويسنده تا چه حد تلاش براي محافظه‌كاري در ضبط يافته‌هاي تاريخي داشته است. امري كه در مورد سلسله‌ي هخامنشي نيز صادق است. توجه به جنگ آخر كوروش با ماساژتها و تلاش براي القاي اين‌كه آنها قومي ساكن در شمال شرقي ايران بودند ـ در حالي‌كه مورخين موخر روس، ماساژتها را ساكن قفقازيا مي‌دانند ـ و عدم اشاره به مكان جغرافيايي رود آراكس = آراز = ارس نشان مي‌دهد منابع در دسترس كرتيس درباره‌ي سلسله‌هاي پس آريايي از كتاب‌هاي چاپ و منتشره در غرب از جمله تواريخ هردوت و منابع اصلي او از كوروش و كمبوجيه تا داريوش و خشايارشا غير از كتيبه‌هاي پيشتر ترجمه شده و كتاب مقدس نبوده است.
تنها تلاش وي رد اغراق‌هاي آماري هردوت، كتزياس، پلوتارك و ژوستن است كه بدان‌ها اشاره كرده است. (ص 82) در حالي‌كه در نيم سده‌ي گذشته با بازخواني الواح گلي مكشوفه از تخت جمشيد و رمزيابي خطوط آرامي و ميخي هخامنشي و دسترسي به اسناد و مدارك يگانه ـ كه عده‌اي از آنها به امانت در اختيار دانشگاه شيكاگوي آمريكاست ـ و منجر به چاپ كتاب مهم «از زبان داريوش» آن ماري كخ شده است كه مي‌تواند تمام تصورات جهان امروز از ايران هخامنشي را تغيير دهد و در "ايران در سر آغاز تاريخ" اثري از آنها نمي‌بينيم.
|
