جستجو براي:  در 
صفحه کلید فارسی
پ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 Back Space
ض ص ث ق ف غ ع ه خ ح ج چ
ش س ي ب ل ا ت ن م ك گ
ظ ط ز ر ذ د ء و . , ژ
       جستجوی پیشرفته کتاب
  10/01/1403
نویسندگان   ناشران   بانک کتاب   فروشگاه
 
 
مدیریت مقالات > مقالات عمومي

ايمن سازى مدارس در برابر موادمخدر
گروه: مقالات عمومي
نویسنده: ماندانا سلحشور

از آن جا كه مصرف مواد مخدر در بين نوجوانان نيز در حال افزايش است ، براى مقابله با اين بحران بايد از روش ها و تكنيك هاى آموزشى مختلفى كه در اين زمينه در سطح مدارس و آموزشگاه ها تجربه شده اند ، استفاده كرد .
تاثيرى كه خانواده ، مدرسه و اجتماع بر بچه ها مى گذارند، بسيار متغير وگوناگون است. دانش آموزان از طريق والدين، مربيان، دوستان و هم كلاسى هاى شان با خيلى از مسائل و مشكلات جامعه آشنا مى شوند . در اين رهگذر ، اگر راهنمايى ها ، هدايت ها و آموزش هاى لازم براى رويارويى با بحران هاى مختلف اجتماعى را نياموخته باشند ، ممكن است در دام اين آسيب ها و كجروى ها بيفتند .
هر چند مدارس ما ، به تنهايى نمى توانند تمامى مشكلات و نابسامانى هاى اجتماع را در خصوص آموزش و پرورش دانش آموزان حل كنند ، اما مى توانند گام هاى موثرى در زمينه آموزش و آگاهى آنان براى رويارويى با پيامدها و عواقب سوء اين آسيب ها و انحرافات ، و از جمله مصرف انواع سيگارها ، قرص هاى نشاط آور ، الكل و مواد مخدر بردارند . براى ساختن مدارسى سالم و ايمن در برابر مواد مخدر ، همه اقشار جامعه بايد تلاش و همكارى كنند . خانواده ها ، مدارس ، نهادهاى آموزشى- تربيتى و تمامى گروه هايى كه هدف شان ايجاد مراكزى سالم براى پرورش و تربيت كودكان و نوجوانان است . آنان بايد برنامه ريزى منظم ، مستمر و هدفمندى را كه حول يك محور مهم ، يعنى آگاه سازى نسل جوان درباره مسائل و مشكلات عديده اجتماعى است ، تدوين كنند .هر مدرسه اى بايد به تنهايى با سازمان ها و مراكزى كه به نوعى در جهت اطلاع بخشى به نوجوانان فعاليت مى كنند ، در تماس باشد و حاصل تجارب خود را طى گزارش هاى خبرى ، به آگاهى ساير مديران و معاونان آموزشى برساند . با بررسى راهكارها و شيوه هاى گوناگونى كه براى حل مسئله اعتياد و مصرف مواد مخدر و البته آگاه سازى دانش آموزان اعمال شده است ، مى توان اصول و مبنايى براى آموزش و فعاليت هاى موثر در اين زمينه طراحى نمود .
مثلاً ، مدير آموزشگاهى ترجيح مى دهد براى آگاه سازى دانش آموزانش از اثرات سوءمصرف مواد مخدر ، پزشك و كارشناسى را كه در اين زمينه تجارب زيادى دارد ، دعوت كند تا براى آنها سخنرانى نمايد ، و يا مدير ديگر ترجيح مى دهد از كارشناس و متخصصى كه سوء رفتارهاى اجتماعى منبعث از اعتياد را بررسى مى كند ، دعوت به سخنرانى كند و يا مدير ديگرى ترجيح مى دهد براى مقابله با وجود هر گونه مواد مخدرى در مدرسه ، با استفاده از كمك دانش آموزان ، طرح «پليس- مدرسه» را اجرا نمايد .
در هر صورت ، هدف از برنامه هاى آموزشى بايد بيان حقايق ، تاكيد بر شيوه هاى غلط زندگى معتادان و آموزش هاى مقابله با مصرف مواد مخدر (آموزش مهارت زندگى ، آموزش تصميم گيرى و مسئوليت پذيرى ، تقويت عزت نفس و ...) باشد . كليه آموزش هايى كه در جهت مبارزه با مواد مخدر در مدارس تدوين مى شوند ، بايد مسئولانه باشد و ديدگاه هاى روشن و شفافى درباره مصرف مواد مخدر به دانش آموزان ارائه دهد . به همين منظور راهكارها و توصيه هاى بى شمارى در اين زمينه به واحدهاى آموزشى ارائه مى شود؛ از جمله :
۱- ايمن سازى مدرسه به عنوان هدف اول آموزش و پرورش
۲- همكارى و مشاركت اولياى دانش آموزان و ساير شهروندان مسئول و كاردان
۳- تشكيل گروه هاى خوديارى در مدارس ايمن سازى مدارس ، مسئوليت مشتركى است كه نياز به تشكيل گروه هاى مختلفى در زمينه هاى علمى- پژوهشى- فرهنگى دارد .
اعضاى اين گروه ها بايد شامل مديران ، مربيان ، متخصصان ، آموزگاران ، دانش آموزان ، مسئولان تربيتى و نهادهاى فرهنگى باشند و هريك از آنها نقش موثرى در پاكسازى مدارس به عهده بگيرند .
۴- تعامل و برقرارى ارتباط با ديگر مديران و ، معاونان و كاركنان مدارس
۵- هماهنگى بين مديران ، برنامه ريزان كادر پزشكى در اين بين مديران ، معاونان و برنامه ريزان اصلى مدارس نقش مهمى در برقرارى ارتباط بين اولياى دانش آموزان و نهادهاى علمى- پژوهشى بر عهده دارند . آنها مى توانند طى جلساتى كه با اعضاى انجمن ها و مدارس مى گذارند از مشاوران پزشكى ، روانشناسان و مددكاران اجتماعى دعوت كنند تا درباره شيوه هاى پيشگيرى از اعتياد ، سخنرانى ها و مجامعى ترتيب دهند و ماحصل تلاش هاى شان را طى دفترچه ها و بروشورهايى در اختيار كادر آموزشى ، دانش آموزان و اولياى آنها قرار دهند .
اقداماتى كه دولت و مراجع ذى صلاح عليه اعتياد و قانون شكنى اعمال مى كنند ، بسيار سودمند و كارساز است ، اما نقش آگاهى دهنده آن به عهده سازمان ها و نهادهايى است كه وظيفه بالا بردن فرهنگ و سواد جوانان را به عهده دارند . بايد به آنها ياد داد كه چگونه در مقابل وسوسه هاى دوستان و افراد نابابى كه آنها را تشويق به مصرف مواد مى كنند ، بايستند و از خود مقاومت نشان دهند . از آن جايى كه عادات بد و ناپسند مى توانند آغازى زودهنگام براى شروع داشته باشند ، آموزش هاى والدين و مسئولان مدارس نيز بايد زودهنگام و قبل از آغاز هر گونه انحراف اخلاقى و يا آلوده شدن نوجوان به انواع سيگارها ، قرص ها و مخدرها شروع شود . متاسفانه امروزه ، پراكندگى و در دسترس بودن آسان اين مواد براى جوانان عاملى براى تشديد بحران اعتياد و امكان انحطاط و ابتلاى آنان مى شود . آمارهايى كه هر روزه درباره اعتياد جوانان منتشر مى شود ، پدر و مادرها ، آموزگاران ، مديران مدارس و ... را به فكر وا مى دارد كه شايد جوان بعدى ، فرزند آنها و يا يكى از نزديكان آنها باشد .
پژوهش هاى مختلفى نشان مى دهند ، بسيارى از نوجوانان و جوانانى كه شروع به استفاده از مواد مخدر كرده اند ، دور از انتظار والدين شان بوده است و آنها اصلاً باور نمى كردند كه فرزندشان آلوده شده باشد . اگر ما فكر كنيم كه علاقه و تمايل به مصرف مواد مخدر از جوانى آغاز مى شود ، اشتباه است ، زيرا بچه هاى ۱۲- ۱۰ ساله هم از طريق والدين ، رسانه ها ، جامعه و ... با اين معضل اجتماعى آشنا مى شوند و اطلاعات گوناگونى درباره آن كسب مى كنند . به همين منظور آموزش هايى كه جهت اطلاع رسانى به نوجوانان در نظر گرفته مى شوند ، بايد متناسب با سن و ميزان درك آنها از خطرات و پيامدهاى مصرف مواد مخدر تنظيم شود . به طور نمونه ، براى كودكان ۹- ۷ ساله ، آموزش ها بايد حول «تاثير دارو در درمان» باشد.
براى كودكان ۱۲-۱۰ ساله ، آموزش ها بايد «حول ضررها و آسيب هاى ناشى از مصرف سيگار ، الكل و مواد مخدر بر بدن» باشد . براى نوجوانان ۱۶- ۱۳ ساله ، آموزش ها بايد حول «تاثيرات سوء انواع سيگارها و مواد مخدر بر بدن ، و آسيب پذير شدن فرد هنگام ابتلا به انواع بيمارى ها» باشد .
براى نوجوانان ۱۹- ۱۷ ساله ، آموزش ها بايد حول خطراتى ناشى از مصرف الكل ، انواع سيگارها و مخدرها ، گرايش هاى رفتارى ناشى از مصرف مواد ، انحرافات و كجروى هاى اجتماعى ، بزهكارى ها و .... باشد . تمامى نوجوانان به دانسته هايى احتياج دارند كه قدرت مقابله و تصميم گيرى آنها را در مقابل مصرف مواد مخدر بالا ببرد .

اين اطلاعات و دانسته ها مى تواند در زمينه پزشكى ( آسيب هاى بدنى ناشى از مصرف مواد ، مثل ابتلاى به ايدز ، هپاتيت و انواع بيماريهاى قابل انتقال از طريق تزريق ) و يا روان شناختى ( آسيب هاى رفتارى ناشى از مصرف مواد مثل ، بزهكارى ، فحشا ، جنايت و... ) و يا حتى عواقب قانونى دستگير شدنِ همراه با مواد مخدر و مسائل قضايى متعاقب آن باشد . آنها بايد از همان ابتدا «مواد» را نپذيرند . آنها بايد چنان تعليم ببينند كه اساساً هيچ گرايشى به مواد مخدر پيدا نكنند و با قاطعيت تمام ، دست رد به سينه دوستان و افراد ناباب جامعه بزنند .
جوانان و نوجوانان مى توانند با استفاده از مهارت هاى زندگى و شيوه هاى حل مشكلات ، راه هاى مقاومت و استقامت در برابر مصرف مواد را بياموزند . منظور از مهارت هاى زندگى ، مهارت هايى است كه ، نوجوان را براى ورود به اجتماع و زندگى جمعى آماده مى سازند . كودك و نوجوان در كنار آموزش علوم و فنون مختلف مى آموزد تا بتواند شناخت درستى نسبت به خود ، ساير افراد و محيط برقرار سازد و به حل مشكلات خود و اجتماعش كمك كند .
موجب پرورش استعدادها و توانايى هاى نوجوان مى شوند تا او بتواند با چالش ها و مشكلات زندگى روزمره مقابله كند . بالاخره آن كه ، مهارت هاى زندگى عبارتند از مهارت حل مسئله ، مهارت تصميم گيرى مناسب ، مهارت برقرارى روابط اجتماعى با ديگران ، اعتماد به نفس براى ورود به اجتماع ، شناخت خطرات گوناگون ، مهارت تفكر انتقادى ، نوعدوستى و همدلى ، شناخت هويت ملى خود ، احترام به حقوق افراد ، توانايى «نه» گفتن به خواسته هاى غلط ديگران ، شناخت خود و استعدادهاى خود ، انتخاب هدف هاى واقع بينانه براى زندگى ، داشتن تفكر خلاق ، روحيه استقلال طلبى و مسئوليت پذيرى ، روش حل اختلاف ، داشتن نگرشى مثبت به زندگى و... مديران ، آموزگاران و مربيان مدارس ضمن آموزش هايى كه براى مقابله با مصرف مواد مخدر ، سيگار ، الكل و ... به نوجوانان مى دهند ، خوب است به نكات زير هم توجه داشته باشند :
۱- معيارهاى «خوب بودن» و «بد بودن» را به دانش آموزان ( و بالاخص نوجوانان ) ياد بدهند . ارزش هاى پسنديده اخلاقى ، رفتارهاى مناسب اجتماعى ، انتظار جامعه از يك جوان ، اهميت رشد و بالندگى نوجوانان براى پيشرفت جامعه را به آنها يادآور شوند .
۲- در برابر اجراى مقررات زندگى ( در خانه و مدرسه ) جدى ، مسئول و هوشيار باشند . رعايت آئين نامه ها ، ضوابط و قوانين مدونى كه در مدارس اجرا مى شوند ، مى تواند مانعى بر بسيارى از كجروى هاى اجتماعى شوند . اهميت به نظم و انضباط ، داشتن رفتارهاى موجه ، شيوه تفكر سالم و ... از نكات ارزشمندى است كه مى توان به دانش آموزان ياد داد .
۳- مسائل و نكات بهداشتى زيربنايى را به بچه ها ( اعم از كودك و نوجوان ) بياموزند . درباره تاثيرات سوء انواع سيگارها ، قرص ها ، الكل و مواد مخدر ، آگاهى هاى لازم پزشكى را به آنها بايد آموخت . در بسيارى موارد عدم آگاهى نوجوان ، موجب آلوده شدن او به مواد اعتيادآور مى شود .
۴- با بچه ها - و به طور خاص نوجوانان - ارتباط و هم فكرى ايجاد نمايند . به صحبت هاى آنها گوش دهند و به آنها اطمينان دهند كه مى توانند هر سئوال و مشكلى كه دارند با آنها ، به عنوان مدير و راهنماى آنها در ميان گذارند .
۵- فرصت ها و موقعيت هايى براى دانش آموزان ( بالاخص نوجوانان ) پيش آورند تا آنها بتوانند پيروزمندانه به اهداف شان برسند . آنها را به دليل توانايى ها و استعدادهاى خاصى كه دارند ، تشويق كنند . جوى توام با تفاهم و اعتماد بين خود و دانش آموزان ايجاد كنند .
حمايت معلم ، مدير و مشاور مدرسه به دانش آموز كمك مى كند تا احساس خوبى نسبت به خودش پيدا كند و به قابليت هاى خود و مربيانش اعتماد كند .
۶- شيوه هاى مختلف تصميم گيرى مناسب را به آنها بياموزند . به آنها ياد بدهند كه وقتى قصد ارتباط برقرار كردن با ساير افراد جامعه را دارند ، به چه نكاتى درباره آن فرد بايد توجه كنند . براى مثال ، زمانى كه تنها در جمعى ناآشنا حضور دارند ، چه بايد بگويند ، چكار بايد بكنند ، ... احياناً اگر به او سيگار و... تعارف كردند چگونه بايد رفتار كند . در نظر داشته باشيد اگر نوجوان فردى بى بند و بار و بى انضباط نباشد ، در مقابل تعارف افراد ناباب جامعه براى مصرف سيگار و ... زود مطيع نخواهد شد .
• نقش خانواده ها يكى از چالش هايى كه امروزه والدين با آن رو به رو هستند ، آگاه كردن فرزندان شان نسبت به آثار زيان بار مصرف انواع سيگارها ، قرص ها و مخدرهاست . اعتياد به مواد مخدر مى تواند تمام ارزش ها و روابط خانوادگى را از بين ببرد ، تا حدى كه فرد معتاد قصد آسيب رساندن به خود و يا نزديكانش را در سر بپروراند . براى پيشگيرى از عادات و رفتارهاى منفى و غير سالم ، مثل سيگار كشيدن ، بزهكارى ، اعتياد هيچگاه نبايد صبر كرد تا نوجوان با چنين مشكلاتى درگير شود و آنگاه به دنبال راه حل و شيوه مقابله با آن برآمد . نوجوانان به دو دليل ممكن است به سوى مصرف مواد كشيده شوند ، اول آن كه قصد رقابت با پدر و مادر خود را داشته باشند و دوم ، ارزش هاى والدين خود را زير پا گذارند .
هر چه جو خانوادگى پرتنش تر باشد ، احتمال اين كه نوجوان براى طغيان و فرار از اين فشار به مواد مخدر روى آورد ، بيشتر است . هر چه روابط بين نوجوان و پدر و مادرش كمتر شود ، ارزش هم سالان و روابط گروهى براى او با اهميت تر و بيشتر مى شود. در نظر داشته باشيد دوره نوجوانى نمايانگر رشد و بلوغ نهايى و تشكيل عادات پايدار فردى است . نوجوانى دوره اى است كه با گذر از انواع هيجانات ، آشوب ها و آشفتگى هاى گوناگون ، به سوى رشد اجتماعى سالم در حال تحول است .
هدف والدين بايد اين باشد كه فاصله ها را كم كنند و روابط خانوادگى شان را غنا بخشند . آنها بايد ارتباط گرم و صميمى با نوجوان شان برقرار كنند ، به افكار و عقايد يكديگر احترام گذارند . والدين بايد نوجوانان را با كاستى هايى كه دارند بپذيرند و كمك كنند تا به يك ثبات شخصيتى معقولى دست يابند . نگرش ها و عاداتى كه بچه ها در دوران كودكى از پدر و مادر خود مى آموزند ، پايه و بنيانى براى بسيارى از تصميم گيرى هاى آينده آنان خواهد بود . اغلب نوجوانان ۱۵- ۱۴ ساله شايد هنوز آمادگى پذيرش خطرات و مضرات ناشى از سيگار كشيدن را نداشته باشند ، اما به راحتى مى توانند درس هاى ساده اى درباره نحوه تصميم گيرى صحيح ، اطاعت از قوانين و مقررات خانه و مدرسه ( اجتماع) ، نحوه حل مسائل و مشكلات روزانه ، مسئوليت پذيرى و تقويت خود پنداره شان را ياد بگيرند .
آنها از طريق مشاهده رفتارهاى والدين خود و آشنا شدن با نگرش و ديدگاه هاى آنان درباره سيگار ، الكل ، مواد مخدر ، و ... مى توانند به بسيارى از ارزش هاى زندگى پى ببرند . به عنوان پدر و مادرى آگاه به مسائل و مشكلات نوجوانان ، همواره محبت كردن به آنان را به خاطر بايد داشت . آنها بايد دريابند كه مى توانند به پدر و مادر خود اعتماد كنند و نگرانى ها و تشويش هاى شان را در زندگى- هر چه كه باشد- با آنها در ميان گذارند .
نتايجى كه طى پژوهش هاى گوناگونى به دست آمده است نشان مى دهد ، نوجوانانى كه از بودن در خانواده شان احساس رضايت و خشنودى داشته اند و روابط صميمى و گرمى بين اعضاى خانواده وجود داشته است ، كمتر به دنبال سيگار ، الكل و انواع مخدرها بوده اند . اين يافته ها نشان مى دهند كه قشر وسيعى از خانواده ها مى توانند با برقرارى روابط سالم بين اعضاى خود و آموزش هاى صحيح و زودهنگام فرزندان خود ، آنان را از ابتلا به بسيارى از معضلات و گرفتارى هاى گوناگون اجتماعى نجات دهند .
ايمن سازى مدارس در برابر موادمخدر
از آن جا كه مصرف مواد مخدر در بين نوجوانان نيز در حال افزايش است ، براى مقابله با اين بحران بايد از روش ها و تكنيك هاى آموزشى مختلفى كه در اين زمينه در سطح مدارس و آموزشگاه ها تجربه شده اند ، استفاده كرد . تاثيرى كه خانواده ، مدرسه و اجتماع بر بچه ها مى گذارند، بسيار متغير وگوناگون است. دانش آموزان از طريق والدين، مربيان، دوستان و هم كلاسى هاى شان با خيلى از مسائل و مشكلات جامعه آشنا مى شوند . در اين رهگذر ، اگر راهنمايى ها ، هدايت ها و آموزش هاى لازم براى رويارويى با بحران هاى مختلف اجتماعى را نياموخته باشند ، ممكن است در دام اين آسيب ها و كجروى ها بيفتند . هر چند مدارس ما ، به تنهايى نمى توانند تمامى مشكلات و نابسامانى هاى اجتماع را در خصوص آموزش و پرورش دانش آموزان حل كنند ، اما مى توانند گام هاى موثرى در زمينه آموزش و آگاهى آنان براى رويارويى با پيامدها و عواقب سوء اين آسيب ها و انحرافات ، و از جمله مصرف انواع سيگارها ، قرص هاى نشاط آور ، الكل و مواد مخدر بردارند .
براى ساختن مدارسى سالم و ايمن در برابر مواد مخدر ، همه اقشار جامعه بايد تلاش و همكارى كنند . خانواده ها ، مدارس ، نهادهاى آموزشى- تربيتى و تمامى گروه هايى كه هدف شان ايجاد مراكزى سالم براى پرورش و تربيت كودكان و نوجوانان است . آنان بايد برنامه ريزى منظم ، مستمر و هدفمندى را كه حول يك محور مهم ، يعنى آگاه سازى نسل جوان درباره مسائل و مشكلات عديده اجتماعى است ، تدوين كنند .هر مدرسه اى بايد به تنهايى با سازمان ها و مراكزى كه به نوعى در جهت اطلاع بخشى به نوجوانان فعاليت مى كنند ، در تماس باشد و حاصل تجارب خود را طى گزارش هاى خبرى ، به آگاهى ساير مديران و معاونان آموزشى برساند . با بررسى راهكارها و شيوه هاى گوناگونى كه براى حل مسئله اعتياد و مصرف مواد مخدر و البته آگاه سازى دانش آموزان اعمال شده است ، مى توان اصول و مبنايى براى آموزش و فعاليت هاى موثر در اين زمينه طراحى نمود .
مثلاً ، مدير آموزشگاهى ترجيح مى دهد براى آگاه سازى دانش آموزانش از اثرات سوءمصرف مواد مخدر ، پزشك و كارشناسى را كه در اين زمينه تجارب زيادى دارد ، دعوت كند تا براى آنها سخنرانى نمايد ، و يا مدير ديگر ترجيح مى دهد از كارشناس و متخصصى كه سوء رفتارهاى اجتماعى منبعث از اعتياد را بررسى مى كند ، دعوت به سخنرانى كند و يا مدير ديگرى ترجيح مى دهد براى مقابله با وجود هر گونه مواد مخدرى در مدرسه ، با استفاده از كمك دانش آموزان ، طرح «پليس- مدرسه» را اجرا نمايد . در هر صورت ، هدف از برنامه هاى آموزشى بايد بيان حقايق ، تاكيد بر شيوه هاى غلط زندگى معتادان و آموزش هاى مقابله با مصرف مواد مخدر (آموزش مهارت زندگى ، آموزش تصميم گيرى و مسئوليت پذيرى ، تقويت عزت نفس و ...) باشد . كليه آموزش هايى كه در جهت مبارزه با مواد مخدر در مدارس تدوين مى شوند ، بايد مسئولانه باشد و ديدگاه هاى روشن و شفافى درباره مصرف مواد مخدر به دانش آموزان ارائه دهد . به همين منظور راهكارها و توصيه هاى بى شمارى در اين زمينه به واحدهاى آموزشى ارائه مى شود؛ از جمله :
۱- ايمن سازى مدرسه به عنوان هدف اول آموزش و پرورش
۲- همكارى و مشاركت اولياى دانش آموزان و ساير شهروندان مسئول و كاردان
۳- تشكيل گروه هاى خوديارى در مدارس ايمن سازى مدارس ، مسئوليت مشتركى است كه نياز به تشكيل گروه هاى مختلفى در زمينه هاى علمى- پژوهشى- فرهنگى دارد . اعضاى اين گروه ها بايد شامل مديران ، مربيان ، متخصصان ، آموزگاران ، دانش آموزان ، مسئولان تربيتى و نهادهاى فرهنگى باشند و هريك از آنها نقش موثرى در پاكسازى مدارس به عهده بگيرند .
۴- تعامل و برقرارى ارتباط با ديگر مديران و ، معاونان و كاركنان مدارس
۵- هماهنگى بين مديران ، برنامه ريزان كادر پزشكى در اين بين مديران ، معاونان و برنامه ريزان اصلى مدارس نقش مهمى در برقرارى ارتباط بين اولياى دانش آموزان و نهادهاى علمى- پژوهشى بر عهده دارند . آنها مى توانند طى جلساتى كه با اعضاى انجمن ها و مدارس مى گذارند از مشاوران پزشكى ، روانشناسان و مددكاران اجتماعى دعوت كنند تا درباره شيوه هاى پيشگيرى از اعتياد ، سخنرانى ها و مجامعى ترتيب دهند و ماحصل تلاش هاى شان را طى دفترچه ها و بروشورهايى در اختيار كادر آموزشى ، دانش آموزان و اولياى آنها قرار دهند .
اقداماتى كه دولت و مراجع ذى صلاح عليه اعتياد و قانون شكنى اعمال مى كنند ، بسيار سودمند و كارساز است ، اما نقش آگاهى دهنده آن به عهده سازمان ها و نهادهايى است كه وظيفه بالا بردن فرهنگ و سواد جوانان را به عهده دارند . بايد به آنها ياد داد كه چگونه در مقابل وسوسه هاى دوستان و افراد نابابى كه آنها را تشويق به مصرف مواد مى كنند ، بايستند و از خود مقاومت نشان دهند .
از آن جايى كه عادات بد و ناپسند مى توانند آغازى زودهنگام براى شروع داشته باشند ، آموزش هاى والدين و مسئولان مدارس نيز بايد زودهنگام و قبل از آغاز هر گونه انحراف اخلاقى و يا آلوده شدن نوجوان به انواع سيگارها ، قرص ها و مخدرها شروع شود . متاسفانه امروزه ، پراكندگى و در دسترس بودن آسان اين مواد براى جوانان عاملى براى تشديد بحران اعتياد و امكان انحطاط و ابتلاى آنان مى شود . آمارهايى كه هر روزه درباره اعتياد جوانان منتشر مى شود ، پدر و مادرها ، آموزگاران ، مديران مدارس و ... را به فكر وا مى دارد كه شايد جوان بعدى ، فرزند آنها و يا يكى از نزديكان آنها باشد . پژوهش هاى مختلفى نشان مى دهند ، بسيارى از نوجوانان و جوانانى كه شروع به استفاده از مواد مخدر كرده اند ، دور از انتظار والدين شان بوده است و آنها اصلاً باور نمى كردند كه فرزندشان آلوده شده باشد .

اگر ما فكر كنيم كه علاقه و تمايل به مصرف مواد مخدر از جوانى آغاز مى شود ، اشتباه است ، زيرا بچه هاى ۱۲- ۱۰ ساله هم از طريق والدين ، رسانه ها ، جامعه و ... با اين معضل اجتماعى آشنا مى شوند و اطلاعات گوناگونى درباره آن كسب مى كنند . به همين منظور آموزش هايى كه جهت اطلاع رسانى به نوجوانان در نظر گرفته مى شوند ، بايد متناسب با سن و ميزان درك آنها از خطرات و پيامدهاى مصرف مواد مخدر تنظيم شود . به طور نمونه ، براى كودكان ۹- ۷ ساله ، آموزش ها بايد حول «تاثير دارو در درمان» باشد. براى كودكان ۱۲-۱۰ ساله ، آموزش ها بايد «حول ضررها و آسيب هاى ناشى از مصرف سيگار ، الكل و مواد مخدر بر بدن» باشد .
براى نوجوانان ۱۶- ۱۳ ساله ، آموزش ها بايد حول «تاثيرات سوء انواع سيگارها و مواد مخدر بر بدن ، و آسيب پذير شدن فرد هنگام ابتلا به انواع بيمارى ها» باشد . براى نوجوانان ۱۹- ۱۷ ساله ، آموزش ها بايد حول خطراتى ناشى از مصرف الكل ، انواع سيگارها و مخدرها ، گرايش هاى رفتارى ناشى از مصرف مواد ، انحرافات و كجروى هاى اجتماعى ، بزهكارى ها و .... باشد .
تمامى نوجوانان به دانسته هايى احتياج دارند كه قدرت مقابله و تصميم گيرى آنها را در مقابل مصرف مواد مخدر بالا ببرد . اين اطلاعات و دانسته ها مى تواند در زمينه پزشكى ( آسيب هاى بدنى ناشى از مصرف مواد ، مثل ابتلاى به ايدز ، هپاتيت و انواع بيماريهاى قابل انتقال از طريق تزريق ) و يا روان شناختى ( آسيب هاى رفتارى ناشى از مصرف مواد مثل ، بزهكارى ، فحشا ، جنايت و... ) و يا حتى عواقب قانونى دستگير شدنِ همراه با مواد مخدر و مسائل قضايى متعاقب آن باشد . آنها بايد از همان ابتدا «مواد» را نپذيرند . آنها بايد چنان تعليم ببينند كه اساساً هيچ گرايشى به مواد مخدر پيدا نكنند و با قاطعيت تمام ، دست رد به سينه دوستان و افراد ناباب جامعه بزنند .
جوانان و نوجوانان مى توانند با استفاده از مهارت هاى زندگى و شيوه هاى حل مشكلات ، راه هاى مقاومت و استقامت در برابر مصرف مواد را بياموزند . منظور از مهارت هاى زندگى ، مهارت هايى است كه ، نوجوان را براى ورود به اجتماع و زندگى جمعى آماده مى سازند .
كودك و نوجوان در كنار آموزش علوم و فنون مختلف مى آموزد تا بتواند شناخت درستى نسبت به خود ، ساير افراد و محيط برقرار سازد و به حل مشكلات خود و اجتماعش كمك كند . موجب پرورش استعدادها و توانايى هاى نوجوان مى شوند تا او بتواند با چالش ها و مشكلات زندگى روزمره مقابله كند . بالاخره آن كه ، مهارت هاى زندگى عبارتند از مهارت حل مسئله ، مهارت تصميم گيرى مناسب ، مهارت برقرارى روابط اجتماعى با ديگران ، اعتماد به نفس براى ورود به اجتماع ، شناخت خطرات گوناگون ، مهارت تفكر انتقادى ، نوعدوستى و همدلى ، شناخت هويت ملى خود ، احترام به حقوق افراد ، توانايى «نه» گفتن به خواسته هاى غلط ديگران ، شناخت خود و استعدادهاى خود ، انتخاب هدف هاى واقع بينانه براى زندگى ، داشتن تفكر خلاق ، روحيه استقلال طلبى و مسئوليت پذيرى ، روش حل اختلاف ، داشتن نگرشى مثبت به زندگى و... مديران ، آموزگاران و مربيان مدارس ضمن آموزش هايى كه براى مقابله با مصرف مواد مخدر ، سيگار ، الكل و ... به نوجوانان مى دهند ، خوب است به نكات زير هم توجه داشته باشند :
۱- معيارهاى «خوب بودن» و «بد بودن» را به دانش آموزان ( و بالاخص نوجوانان ) ياد بدهند . ارزش هاى پسنديده اخلاقى ، رفتارهاى مناسب اجتماعى ، انتظار جامعه از يك جوان ، اهميت رشد و بالندگى نوجوانان براى پيشرفت جامعه را به آنها يادآور شوند .
۲- در برابر اجراى مقررات زندگى ( در خانه و مدرسه ) جدى ، مسئول و هوشيار باشند . رعايت آئين نامه ها ، ضوابط و قوانين مدونى كه در مدارس اجرا مى شوند ، مى تواند مانعى بر بسيارى از كجروى هاى اجتماعى شوند . اهميت به نظم و انضباط ، داشتن رفتارهاى موجه ، شيوه تفكر سالم و ... از نكات ارزشمندى است كه مى توان به دانش آموزان ياد داد .
۳- مسائل و نكات بهداشتى زيربنايى را به بچه ها ( اعم از كودك و نوجوان ) بياموزند . درباره تاثيرات سوء انواع سيگارها ، قرص ها ، الكل و مواد مخدر ، آگاهى هاى لازم پزشكى را به آنها بايد آموخت . در بسيارى موارد عدم آگاهى نوجوان ، موجب آلوده شدن او به مواد اعتيادآور مى شود .
۴- با بچه ها - و به طور خاص نوجوانان - ارتباط و هم فكرى ايجاد نمايند . به صحبت هاى آنها گوش دهند و به آنها اطمينان دهند كه مى توانند هر سئوال و مشكلى كه دارند با آنها ، به عنوان مدير و راهنماى آنها در ميان گذارند .
۵- فرصت ها و موقعيت هايى براى دانش آموزان ( بالاخص نوجوانان ) پيش آورند تا آنها بتوانند پيروزمندانه به اهداف شان برسند . آنها را به دليل توانايى ها و استعدادهاى خاصى كه دارند ، تشويق كنند . جوى توام با تفاهم و اعتماد بين خود و دانش آموزان ايجاد كنند . حمايت معلم ، مدير و مشاور مدرسه به دانش آموز كمك مى كند تا احساس خوبى نسبت به خودش پيدا كند و به قابليت هاى خود و مربيانش اعتماد كند .
۶- شيوه هاى مختلف تصميم گيرى مناسب را به آنها بياموزند . به آنها ياد بدهند كه وقتى قصد ارتباط برقرار كردن با ساير افراد جامعه را دارند ، به چه نكاتى درباره آن فرد بايد توجه كنند . براى مثال ، زمانى كه تنها در جمعى ناآشنا حضور دارند ، چه بايد بگويند ، چكار بايد بكنند ، ... احياناً اگر به او سيگار و... تعارف كردند چگونه بايد رفتار كند . در نظر داشته باشيد اگر نوجوان فردى بى بند و بار و بى انضباط نباشد ، در مقابل تعارف افراد ناباب جامعه براى مصرف سيگار و ... زود مطيع نخواهد شد .
• نقش خانواده ها
يكى از چالش هايى كه امروزه والدين با آن رو به رو هستند ، آگاه كردن فرزندان شان نسبت به آثار زيان بار مصرف انواع سيگارها ، قرص ها و مخدرهاست . اعتياد به مواد مخدر مى تواند تمام ارزش ها و روابط خانوادگى را از بين ببرد ، تا حدى كه فرد معتاد قصد آسيب رساندن به خود و يا نزديكانش را در سر بپروراند . براى پيشگيرى از عادات و رفتارهاى منفى و غير سالم ، مثل سيگار كشيدن ، بزهكارى ، اعتياد هيچگاه نبايد صبر كرد تا نوجوان با چنين مشكلاتى درگير شود و آنگاه به دنبال راه حل و شيوه مقابله با آن برآمد . نوجوانان به دو دليل ممكن است به سوى مصرف مواد كشيده شوند ، اول آن كه قصد رقابت با پدر و مادر خود را داشته باشند و دوم ، ارزش هاى والدين خود را زير پا گذارند . هر چه جو خانوادگى پرتنش تر باشد ، احتمال اين كه نوجوان براى طغيان و فرار از اين فشار به مواد مخدر روى آورد ، بيشتر است . هر چه روابط بين نوجوان و پدر و مادرش كمتر شود ، ارزش هم سالان و روابط گروهى براى او با اهميت تر و بيشتر مى شود. در نظر داشته باشيد دوره نوجوانى نمايانگر رشد و بلوغ نهايى و تشكيل عادات پايدار فردى است . نوجوانى دوره اى است كه با گذر از انواع هيجانات ، آشوب ها و آشفتگى هاى گوناگون ، به سوى رشد اجتماعى سالم در حال تحول است .
هدف والدين بايد اين باشد كه فاصله ها را كم كنند و روابط خانوادگى شان را غنا بخشند . آنها بايد ارتباط گرم و صميمى با نوجوان شان برقرار كنند ، به افكار و عقايد يكديگر احترام گذارند . والدين بايد نوجوانان را با كاستى هايى كه دارند بپذيرند و كمك كنند تا به يك ثبات شخصيتى معقولى دست يابند .
نگرش ها و عاداتى كه بچه ها در دوران كودكى از پدر و مادر خود مى آموزند ، پايه و بنيانى براى بسيارى از تصميم گيرى هاى آينده آنان خواهد بود . اغلب نوجوانان ۱۵- ۱۴ ساله شايد هنوز آمادگى پذيرش خطرات و مضرات ناشى از سيگار كشيدن را نداشته باشند ، اما به راحتى مى توانند درس هاى ساده اى درباره نحوه تصميم گيرى صحيح ، اطاعت از قوانين و مقررات خانه و مدرسه ( اجتماع) ، نحوه حل مسائل و مشكلات روزانه ، مسئوليت پذيرى و تقويت خود پنداره شان را ياد بگيرند . آنها از طريق مشاهده رفتارهاى والدين خود و آشنا شدن با نگرش و ديدگاه هاى آنان درباره سيگار ، الكل ، مواد مخدر ، و ... مى توانند به بسيارى از ارزش هاى زندگى پى ببرند . به عنوان پدر و مادرى آگاه به مسائل و مشكلات نوجوانان ، همواره محبت كردن به آنان را به خاطر بايد داشت .
آنها بايد دريابند كه مى توانند به پدر و مادر خود اعتماد كنند و نگرانى ها و تشويش هاى شان را در زندگى- هر چه كه باشد- با آنها در ميان گذارند . نتايجى كه طى پژوهش هاى گوناگونى به دست آمده است نشان مى دهد ، نوجوانانى كه از بودن در خانواده شان احساس رضايت و خشنودى داشته اند و روابط صميمى و گرمى بين اعضاى خانواده وجود داشته است ، كمتر به دنبال سيگار ، الكل و انواع مخدرها بوده اند .
اين يافته ها نشان مى دهند كه قشر وسيعى از خانواده ها مى توانند با برقرارى روابط سالم بين اعضاى خود و آموزش هاى صحيح و زودهنگام فرزندان خود ، آنان را از ابتلا به بسيارى از معضلات و گرفتارى هاى گوناگون اجتماعى نجات دهند . از جمله عوامل موثر اعتياد نوجوانان ضعف عزت نفس و خودپنداره آنان است . در مواردى ديده شده است كه نوجوانانى كه مرتب دچار شكست هاى تحصيلى- اجتماعى گوناگون مى شوند سيگار و مواد مخدر را عنوان مفرى براى رهايى از مشكلات برمى گزينند . عامل ديگر نيز ، داشتن روابط نابسامان خانوادگى است كه منجر به روى آوردن نوجوان به مصرف مواد مخدر مى شود . مدارس به حمايت ها و تشويق هاى والدين براى تلاش هايى كه عليه مصرف مواد مخدر صورت مى گيرد ، احتياج دارند . مشاوران و مديران مدارس در جلساتى كه با والدين دانش آموزان مى گذارند مى توانند آنها را نسبت به علائم و هشدارهاى رفتارى ناشى از مصرف مواد مخدر آگاه سازند .
از جمله علائمى كه خانواده ها بايد نسبت بدان حساس باشند آن است كه اگر نوجوان
•منزوى ، افسرده ، خسته و بى تفاوت نسبت خانواده اش است ،
•خشن ، پرخاشجو و قانون شكن شده است ،
•تمايلى به صحبت كردن و مشورت كردن با والدين و مربيانش ندارد ،
•نسبت به انجام كارها و وظايف درسى اش بى تفاوت شده است ،
•هيچ علاقه و سرگرمى خاصى ندارد و به دنبال ورزش و فعاليت هاى جسمانى نيست ،
•دچار تغييرات شديد خواب (بى خوابى ، خواب آلودگى ، خوابيدن در طول روز) ، و تغييرات شديد خوراك (پرخورى ، بى اشتهايى ) شده است ،
•تمايلى براى دوست يابى و انجام فعاليت هاى گوناگون ندارد ،
•مشكل تمركز بر مسائل دارد و اغلب موضوعات را فراموش مى كند،
•چشم هايش قرمز است و آب بينى اش مى آيد ( در حالى كه مريض نباشد)
، •گاهى از خانه ( جيب پدر ، كيف مادر ) پول مى دزدد ، هوشيار و دقيق باشند . توجه به اين نكات مى تواند تاثيرى عميق بر آينده نوجوان گذارد . هيچگاه نقش خودتان را بر افكار ، انديشه ها و آينده قشر جوان جامعه دست كم نگيريد .

قسمت قبل   قسمت بعد
راهنماي سايت
كتاب
مقالات
پيش از مرگ بايد خواند
گزارشات
جان کلام
نقد و ادبيات
تاريخ سينما
شاهنامه خوانی
داستان های کوتاه
امثال و ادبيات كهن
افسانه ها و فرهنگ توده
آی کتاب پلی است بین پدیدآورندگان
کتاب و خوانندگان آثارشان
پیگیری و سفارش تلفنی
88140837