جستجو براي:  در 
صفحه کلید فارسی
پ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 Back Space
ض ص ث ق ف غ ع ه خ ح ج چ
ش س ي ب ل ا ت ن م ك گ
ظ ط ز ر ذ د ء و . , ژ
       جستجوی پیشرفته کتاب
  10/01/1403
نویسندگان   ناشران   بانک کتاب   فروشگاه
 
 
مدیریت مقالات > مقالات عمومي

قصه پرغصه مبارزه با اعتياد يا كنار آمدن با اعتياد در ايران
گروه: مقالات عمومي
نویسنده: دكتر فريد فدايي؛ روانپزشك

آنانكه از تاريخ نمى آموزند محكوم به تكرار اشتباهات گذشته هستند.

از زمان صدور نخستين فرمان دولتى درباب مبارزه با اعتياد در زمان شاه طهماسب صفوى تا امروز چهار صد و هشتاد وپنج سال مى گذرد.
شايسته است با توجه به زيانهاى ذاتى اعتياد و زمينه سازى آن براى بسيارى از نابسامانيهاى پزشكى ـ روانى ـ اجتماعى ديگر، نگاهى به تاريخ طولانى مبارزه با اعتياد درايران بيندازيم وبرنامه هايى را كه در پنج قرن گذشته توسط دولتها ارائه شده است بازبينى كنيم وعبرتى بگيريم.
درايران پيش از اسلام هيچگونه صحبتى از سوء مصرف واعتياد به ترياك نيست. درمورد حشيش هم جز تيره اى از آرياييان كه درجنوب شرقى ايران مى زيسته اند و دردوره كوتاهى در آيين هاى ويژه آن را به كاربرده اند مصرف حشيش رواج نداشته است و به جز بدكارانى كه از آن به ندرت استفاده كرده اند اشاره اى به سوء مصرف آن وجود ندارد.
درايران پس از اسلام توجه پزشكى به برخى خواص درمانى ترياك به عمل آمد و درعين حال ابوريحان بيرونى نخستين دانشمندى است كه به خاصيت اعتياد آور افيون اشاره و پديده «تحمل» يعنى نياز به افزودن مداوم ترياك براى رسيدن به حالت نشئه اوليه را تشريح كرده است.
در ادبيات اين دوران عموماً از ترياك نه به عنوان ماده مخدرى كه امروز مى شناسيم بلكه به عنوان پادزهر ياد شده است وحافظ در غزليات خويش آن را به همين معنى آورده است.
چنان مفهومى از ترياك پس از حمله مغولان تغيير كرد. مغولان كه به ترياك آشنايى و اعتياد داشتند آن را همراه خود به همه سرزمينهايى كه رفتند ـ ازجمله ايران وچين ـ بردند و رواج دادند. اعتياد به ترياك از آن پس در بخش هاى گسترده اى از آسيا به صورت يك عادت اجتماعى درآمد.
رواج ترياك در زمان ايلخانيان وتيموريان شايد واكنشى از سوى مردم ايران در برابر شوربختى خويش و نداشتن هدف مشترك ملى ونبودن حكومت ملى متمركز و ناآگاهى ازگذشته پرافتخار ونااميدى نسبت به آينده بود. ملتى كه درچند قرن متوالى با سختى هاى فراوان روبرو شده بود براى فراموش كردن واقعيت رنج آور به افيون روى برد.
برخى فرقه هاى شبه مذهبى و صوفيه نيز مقارن برخاستن صفويه مصرف حشيش را تجويز مى كردند. عوارض آن دوران هراس و آشفتگى دراز مدت تاخت و تاز تازيانى كه از اسلام راستين بويى نبرده بودند و تركتازى زرد پوستان، به صورت ارثيه اى شوم هم از نظر مادى و هم از نظر معنوى به نخستين حكومت فراگير اسلامى ـ ايرانى يعنى صفويان رسيد.

شاه اسمعيل صفوى گذشته از تقويت اسلام و گسترش مذهب شيعه، نسبت خود را به شاهان باستانى ايران مى رسانيد. صفويان گذشته از اقدامات عمده در جهت يگانگى ملى ايرانيان، درصدد چاره براى معضلات اجتماعى نيز برآمدند.
درنيمه قرن دهم هجرى ، شاه طهماسب فرمان مى دهد ترياك موجود در دربار را با شبهه حرمت معدوم كنند و از ديوانيان نيز هر كس معتاد به ترياك است ترك كند وگرنه، معزول مى شود. جالب است بدانيم معدوم كردن افيون و تهديد به عزل مستخدمان ترياكى حكومت در پنج قرن گذشته به فراوانى از سوى حكومت هاى گوناگون ايرانى انجام شده است. با وجود سختگيرى دولتمردان،مصرف ترياك به صورتهاى گوناگون رو به فزونى داشت به گونه اى كه در دوره شاه عباس دوم، شربت كوكنار كه جوشانده پوسته خشخاش است دربرخى دكانهاى بازار اصفهان به فروش مى رسيد و چنانكه امروز چايخانه و قهوه خانه داريم درآن زمان كوكنارخانه بوده است.
وضع ديگر بار به صورتى درآمد كه شاه عباس دوم براى برچيدن بساط افيون، به صدور فرمانهاى مؤكد ناگزير مى شود. صائب تبريزى، ملك الشعراى دربار، به عنوان موضوع روز، مسأله ترك اعتياد به ترياك را در بيتى خلاصه مى كند.
(ترك افيون را علاجى بهتر از تقليل نيست
اندك اندك ترك كن ياران افسونكار را)
به دنبال شكست شاه سلطان حسين از محمود، ياغى افغانى ، درسال ۱۱۳۵ هجرى قمرى و مهاجرت شمار زيادى از ايرانيان افغانى به اصفهان واستان هاى كنونى شرق ايران، حشيش و ترياك هم نيز به ميزان زياد توسط آنان وارد و ترويج شد واين وضعيت تا زمان شكست هاى متعدد اشرف ياغى افغان از سپاهيان حكومت مركزى ايران ادامه داشته است.
شواهد تاريخى مربوط به قاجاريه از شيوع سوء مصرف ترياك غالباً به صورت خوراكى و گاهى هم دود كردن، درطبقات گوناگون جامعه ايران حكايت مى كند.
اما سوء مصرف مشتقات شاهدانه به گروه هاى ويژه چون برخى درويشان محدود بود. منبع اصلى تأمين حشيش چون گذشته افغانستان بود و پس از جدايى هرات از بدنه اصلى ايران درزمان شاه بى كفايت قاجار و پناهنده شدن گروهى از افغان هاى هرات به تهران، خريد و فروش و مصرف آن به يكباره درتهران افزايش يافت. باز هم جالب است كه به دنبال دگرگوني هاى مكرر حكومتى درافغانستان از زمان كودتاى محمد داوود خان ازجمله كودتاى كمونيستى ،هجوم ارتش سرخ، درگيري هاى مجاهدان افغان، و سلطه طالبان كه منجر به پناهنده شدن هاى پى درپى افغانها به ايران شده است، وضعيت مذكور هم بارها تكرار شده است.
قصه پرغصه اعتياد به مواد مخدر، مبارزه با آن يا تساهل نسبت به آن در ايران چنان است كه گويى چرخشى بر دايره اى بسته يا حركتى پايان ناپذير را بر مارپيچى بى انتها مى نگريم.

   
راهنماي سايت
كتاب
مقالات
پيش از مرگ بايد خواند
گزارشات
جان کلام
نقد و ادبيات
تاريخ سينما
شاهنامه خوانی
داستان های کوتاه
امثال و ادبيات كهن
افسانه ها و فرهنگ توده
آی کتاب پلی است بین پدیدآورندگان
کتاب و خوانندگان آثارشان
پیگیری و سفارش تلفنی
88140837