راههايى براى عصبانى نشدن
گروه: روانشناسي عمومي
منبع: ايرنا

اين روزها با شرايط نه چندان راحت زندگى در دنياما و مشكلاتى كه وجود دارد، اكثر مردم خيلى زود عصبانى مى شوند و به قول معروف از كوره در مى روند.

اينكه عصبانى شدن به خودى خود مضر است، امرى است كه همه به آن واقفند و مى دانند كه علاوه بر اينكه روابط فردى را دچار مشكل مى كند، اثرات منفى بسيار زيادى نيز بر سلامت افراد مى گذارد. همه ما گاهى اوقات عصبانى مى شويم، داد و فرياد مى كنيم، و حتى در شرايط بسيار بد ممكن است رفتارهاى بدترى نيز نشان دهيم. اما اگر اين اتفاق اغلب تكرار شود، نشان دهنده اين است كه شما بيش از حد معمول عصبى و حساس هستيد و اين موضوعى است كه شايد با ياد گرفتن مديريت خشم بتوان آن را كنترل و تعديل كرد. اينطور نيست!

متأسفانه قضاوت كردن درباره ديگران بخشى از فرهنگ و عادات همه شده است و به خصوص وقتى درباره ديگران و عصبانى شدن شان قضاوت مى كنيم، اين ويژگى را معمولاً به شخصيت، اخلاق و تربيت خانوادگى آنها ربط مى دهيم. اما اگر كمى به خودمان دقت كنيم، متوجه مى شويم كه اين رفتار يك رفتار كاملاً اكتسابى است و همانگونه كه همه ما به نوعى عصبانى شدن را يادگرفته ايم، مى توانيم عصبانى نشدن را نيز بياموزيم. مسلماً در اين راه كسانى موفق خواهند شد كه بر عليه عصبانيت شان دست به كار شوند تا سلامت فيزيكى و روانى بيشترى داشته باشند.

اين يا آن؟ اگر از ده فرد مختلف بپرسيد كه چه چيزى آنها را خيلى عصبانى مى كند، بدون شك جواب هاى كاملاً متفاوتى به شما خواهند داد. براى بعضى افراد عصبانيت بيشتر به موقعيت ها بستگى دارد: وقتى در ترافيك هستند، وقتى بايد در صف منتظر بمانند، وقتى كسى صحبت آنها را قطع مى كند و دلايل مختلف ديگر. در موارد ديگر اشتباهات و بى توجهى هاى ديگران باعث عصبانيت افراد مى شود. سميه هرگز نمى تواند دوستانى كه روز تولدش را فراموش مى كنند ببخشد.

او آنقدر از دست آنها عصبانى مى شود كه همه دوستانش اين موضوع را مى دانند و سعى مى كنند هيچوقت روز تولدش را از ياد نبرند!!! در موارد ديگر نيز رك بودن و صراحت افراد براى كسانى كه طاقت شنيدن واقعيت ها را ندارند مى تواند عاملى براى عصبانيت باشد. انتقاد كردن، برشمردن مشكلات و يا تهديد كردن در اين موارد زمينه ساز عصبانى شدن افراد مى شود. بنابراين مى بينيد كه عوامل بسيار متفاوتى وجود دارد كه افراد مختلف را عصبانى مى كند. آيا شما مى دانيد كدام يك از اين عوامل منجر به عصبانيت شما مى شود؟ اولين قدم در راه كنترل عصبانيت اين است كه كاملاً بدانيم چه عواملى ما را عصبانى مى كنند. خودتان، نه ديگران!

وقتى متوجه شديم چه عواملى باعث عصبانيت ما مى شوند، نوبت آن است كه به دلايل آن بپردازيم. مثلاً فرهاد مى گويد: «من هر وقت در ترافيك معطل بمانم به شدت عصبى و ناراحت مى شوم. چون دوست ندارم هر روز دير به محل كارم برسم و مورد بازخواست رئيس بداخلاقم قرار بگيرم!» اما نكته اى كه فرهاد به آن توجه نمى كند اين است كه در واقع عامل اصلى عصبانيت او ترافيك نيست. بلكه رفتار رئيس اوست. نتيجه اى كه از اين صحبت به دست مى آيد چيست؟ در تعديل عصبانيت و پرداختن به مسائل موجود در روابط بين فردى هميشه يك نكته مهم وجود دارد. عكس العمل هايى كه ديگران در مقابل رفتارهاى ما نشان مى دهند كاملاً از كنترل ما خارج است. بنابراين تنها سلاحى كه در دست ما وجود دارد كنترل كردن رفتارهاى خودمان است.

اگر فرهاد هر روز صبح كمى زودتر از منزل خارج شود، هم به ترافيك سنگين صبحگاهى نمى خورد، هم با آرامش كامل به محل كارش مى رسد و هم مورد بازخواست رئيسش قرار نمى گيرد. در چنين شرايطى فكر نمى كنيد كه در طول روز نيز فرهاد با آسايش خيال بيشترى مى تواند به كارهايش بپردازد؟ مسلماً جواب شما مثبت است. بدين ترتيب يك روش خوب براى كنترل عصبانيت از بين بردن عامل واقعى آن است كه شايد در اغلب موارد خيلى هم سخت و مشكل نباشد.

فقط يك بازى بهتر است واقع گرا باشيم. اگر هر يك از ما نيم نگاهى به گذشته بيندازيم، بدون شك اقرار خواهيم كرد در شرايطى كه آرامش مان را حفظ كرده ايم، به مراتب بهتر از زمان عصبانيت توانسته ايم مشكلات را حل كنيم و به توافق برسيم. اينطور نيست؟ بنابراين فارغ از شرايطى كه در آن قرار مى گيريم، بهتر است هميشه به ياد داشته باشيم كه موضوع فقط يك بازى است كه با تفكر و آرامش و اعتماد به نفس برنده آن خواهيم بود. بهتر است خيلى هم سخت گير نباشيم. شرايط فراوانى وجود دارند كه نتايج مورد انتظار ما فرق بزرگى در زندگى مان ايجاد نمى كنند.

نمونه بارز آن همان سميه خانم قبل است. واقعاً فراموش كردن روز تولد او و تبريك گفتن به او تفاوت بزرگى در زندگى او ايجاد مى كند؟ پس بهتر است قبل از اينكه شروع به داد و فرياد كنيم و تا حد جنون عصبانى شويم فكر كنيم: آيا نتيجه اى از اين كار عايد خواهد شد؟ و آيا آن نتيجه حتى اگر اتفاق بيفتد تفاوت چندانى براى ما ايجاد خواهد كرد؟ اگر جواب منفى است كه خوب بهتر است بى خيال موضوع شويم... اينطورى براى همه بهتر است! اگر نگوييم ميترا و ساسان كه هنوز هشت ماه بيشتر از زمان ازدواج شان نگذشته است بزرگترين دعواى ممكن را بر سر شام ديشب با هم انجام دادند.

شام كمى بى مزه بود، چون ميترا خانم فراموش كرده بودند نمك در آن بريزند. آقا ساسان هم كه تا به حال هميشه از دست پخت همسر عزيزشان تعريف و تمجيد كرده بودند بطور غيرمنتظره عصبانى شده و داد و فرياد راه انداختند. ميترا فكر مى كند واقعاً چرا ساسان تا اين اندازه بى ملاحظه است؟ مگر نمك غذا چقدر اهميت دارد؟ در روابط بين فردى مشكلات و عصبانيت ها معمولاً نوع خاصى دارند. اين مسائل اغلب مربوط به بى توجهى ها و رفتارهايى است كه نه بطور عمدى، بلكه كاملاً از روى عدم آگاهى توسط ديگران انجام مى شود و ما را مى آزارد. سكوت طولانى مدت در برابر اين رفتارها باعث مى شود آستانه تحمل فرد پايين بيايد و در برابر يك اشتباه كوچك و كاملاً بى اهميت صبر فرد لبريز شده و فوران مى كند.

آنچه در مورد ساسان و ميترا گفته نشد اين است كه خواهر ميترا خانم مدت يك ماه است دچار مشكلى شده و هر روز و هر شب از مسائل مربوط به آن با خواهرش صحبت مى كند. هر شب وقتى ساسان به خانه مى آيد ميترا مشغول صحبت با خواهرش پاى تلفن است و محل چندانى به شوهرش نمى گذارد. حالا مى توان فهميد كه دعواى ديشب بخاطر رفتار نادرست ميترا در طول ماه گذشته بوده و نمك غذا به اين موضوع دامن زده است. البته در اين مورد كه ميترا بى توجهى از خود نشان داده ترديدى وجود ندارد. اما اگر فرهاد اين موضوع را خيلى زودتر با او در ميان گذاشته بود و ميترا را متوجه آزردگى خودش از تلفن هاى بى پايان او مى كرد، باز هم فكر مى كنيد دعواى ديشب اتفاق مى افتاد؟ كمى فرصت اما چند نكته ديگر نيز در اين زمينه وجود دارد كه همه با آن آشنا هستند و نيازى به گفتن نيست كه صبر و تحمل و انعطاف پذيرى بسيار در كنترل عصبانيت مفيد هستند.

علاوه بر آن وقتى ناراحتى خاصى از مسائل و مشكلات اطراف وجود دارد، احتمال عصبانيت افراد از مسائل جزئى و بى اهميت بيشتر مى شود. بنابراين سعى كنيد در وهله اول كمى به خودتان استراحت فيزيكى و ذهنى بدهيد تا بتوانيد با يك ديد باز و بدون تأثيرات منفى عوامل ديگر رفتار درستى در شرايطى كه احتمال عصبانيت وجود دارد داشته باشيد. به علاوه اگر زمان بيشترى براى انجام كارها به خودمان بدهيم بدون شك از ميزان تنش هاى ذهنى مان كاسته خواهد شد و آرامش بيشترى به دست خواهيم آورد.

همچنين اگر خودتان را يك لحظه به جاى طرف مقابل بگذاريم و سعى كنيم شرايط او را درك كنيم، شايد واقعاً از عصبانيتى كه احتمال بروزش وجود دارد شرمنده شويم. ديگران ممكن است مشكلات بسيار بزرگترى از ما داشته باشند و همه ما آنقدر فهميده و باملاحظه هستيم كه شرايط ديگران را درك كنيم. در اينصورت مى توانيم مطمئن باشيم آنها هم در شرايط سخت و دشوار وضعيت ما را درك كرده و تحمل بيشترى از خودشان نشان خواهند داد.