|
«آن روز، روز تازه اي بود جمشيد عيد گرفت؛ اگرچه پيش از آن هم نوروز بزرگ و معظم بود» ابوريحان بيروني _ آثارالباقيه
نوروز يكي از بزرگ ترين جشن هاي ايرانيان است كه از دير باز در ايران برگزار مي شد و آيين هايي خاص خود را داشت.
در مورد خاستگاه نوروز نظرات فراواني وجود دارد گروهي آن را به روزگار جمشيد جم پادشاه كياني و گروهي به دوره هاي پيش از اين منسوب مي دانند. اين جشن از دير باز تا كنون مراسم و آيين هايي داشته كه برخي از آنها مانند خانه تكاني، سفره هفت سين، چهارشنبه سوري و زيارت اهل قبور در پنج شنبه آخر سال هنوز هم در بين ايرانيان برگزار مي شود.
اما اين كه اين آيين ها از گذشته تا كنون هم به همين شكل امروز برگزار مي شده، در طي قرون و اعصار تغيير كرده است. دكتر محمود روح الاميني مردم شناس و پژوهشگر فرهنگ عامه در اين باره معتقد است: «اين جشن ها در گذشته به شكل هاي ديگري برگزار مي شده است. آنچه امروز ما از جشن هاي ايراني مي بينيم صورت تغير يافته براساس شرايط روز آن است.» دكتر روح الاميني علت اين امر را در اين مي داند كه: «هيچ پديده فرهنگي يكنواخت باقي نمي ماند. فرهنگ ثابت فرهنگ مرده است. بيشتر پديده هاي فرهنگي به مرور زمان تغيير مي كنند. منتهي برخي زودتر و برخي ديرتر تغيير مي كنند.»
اين مردم شناس معتقد است كه ما بايد اين جشن ها را در ايران امروز مطالعه كنيم او علت اين امر را در اين مي داند كه: «ما امروز زندگي مي كنيم و جشن ها را مانند همه پديده هاي فرهنگي با مقتضيات زمانه مطالعه مي كنيم.» البته شكل ظاهري اين جشن ها امروز چون گذشته است يعني بسياري از آيين ها از قبيل نوروز مانند گذشته برگزار مي شود اگر چه صورت مراسم به مقتضيات زمانه تغيير كرده است. مقداري از اين تغييرات نيز به دليل سفر مردم در اين ايام ايجاد شده است. در گذشته رسم بود كه مردم در خانه بمانند. الان مردم بيشتر به سفر مي روند.
سفر در جشن هاي نوروزي نبوده است. اين كه اين جشن از كي و چگونه تغيير كردند سئوالي است كه كتاب هاي تاريخي پاسخ آن را به روشني ارايه مي دهند. دكتر روح الاميني معتقد است: «رد پاي اين سنت ها را در لا به لاي كتاب هاي تاريخي، اشعار و حتي تصاوير به دست مي آوريم. كتاب هايي مثل تاريخ بيهقي و ديوان اشعار شاعران كه در آن اشعار بهاريه يافت مي شود.» اما علوم اجتماعي اين تغييرات را بازگو مي كند درباره چرايي تغيير آن صحبتي به عمل نمي آورد. دكتر روح الاميني مي گويد: «اين كه چرا اين جشن ها تغيير كرده نكته اي است كه علوم اجتماعي از پاسخ دادن به آن پرهيز مي كند.» بررسي اين جشن ها و آيين ها جزيي از فرهنگ عامه يا فولكلور به حساب مي آيد.
دكتر روح الاميني مي گويد: «اين جشن ها و آيين ها بخش فرهنگ عاميانه ما است كه به معناي دانش عامه است. يعني چيزي يك شخصيت آن را به وجود نياورده است زمانش معلوم نيست و قيد مكان ندارد.» به عقيده اين استاد دانشگاه: «جشن ها و آيين ها به مرور ايام تغيير مي كند، ممكن است اسمش عوض شود يا شيوه برگزاريش تغيير كند. اين تغييرات را خود مردم به وجود مي آوردند. اين تغيير بخشي از فرهنگ است.» دكتر روح الاميني مي افزايد: «ما سه ويژگي براي فرهنگ داريم يكي اين كه دوام داشته باشد به طوري كه يك نسل آن را تجربه كنند. عموميت داشته باشد. اجباري هم نباشد.» با تمام اين تعاريف نوروز از كي آغاز شد و در گذشته چگونه آن را جشن مي گرفتند؟
|
