كودكان لوس
گروه: روانشناسي عمومي
نویسنده: ليلا كاظمى

بين تأمين كودك و برآوردن خواسته هاى بى حد و مرز او مرزى وجود دارد. چگونه اين مرز را تشخيص دهيم؟ همه والدين گاهى به اين مسائل برمى خورند: كودك چهارساله شما با جيغ و فرياد در مغازه از شما چيپس مى خواهد و مردم به شما نگاه مى كنند و يا فرزندتان در روز تولدش هرچه مى خواهد اسباب بازى برمى دارد ولى هنوز ناراضى است. اگر خواسته هاى كودك شما تمامى نداشته باشد چه؟ و اگر شما بارها و بارها مجبور به تسليم شدن شديد چه؟ دكتر مگى مامن، نويسنده كتاب «سندروم كودكان لوس» براى برخورد با اين مسأله مى گويد:
امروزه والدين براى جلوگيرى از زورگويى و استبداد كودكان از اعمال برخى محدوديتها عاجزند و در مقابل خواسته هاى احساسى كودكان تسليم مى شوند. توصيه هاى زير به شما كمك مى كند كه چگونه درحين تأمين نيازهاى واقعى كودكان آنها را لوس بار نياوريم.
منظور از بچه لوس چيست؟
خواستن چيزهاى مختلف بخشى از آن است. اما راهكارهايى نيز براى اين مشكل وجود دارد. وقتى بچه ها بايد كارى را انجام دهند كه نمى خواهند و يا نمى توانند و اغلب دچار مشكل مى شوند. والدين امروزى كه عموماً بيشتر از نسل گذشته درگير چگونگى زندگى كودكشان هستند به هيچ وجه نمى توانند ببينند كودكشان مشكلى دارد. پس مداخله مى كنند. مثلاً وقتى يك كودك نمى تواند بند كفش خود را ببندد مادر سريع پريده و آن را مى بندد. يا برخى والدين كه به مدرسه مراجعه كرده و به اولياى مدرسه مى گويند كه تكاليف زيادى به كودك داده و او نمى تواند آنها را انجام دهد!
وقتى والدين همه كارها را مرتب مى كنند اين كار آنها چه تأثيرى بر روى كودك دارد؟
- واقعيت اين است كه هر بچه اى تقريباً هر روز با موقعيتهاى ناآشنا و شايد كمى هراس انگيز مواجه مى شود. وقتى والدين هرزمانى كه فرزندشان به يك مشكل كوچك برمى خورد به سرعت از جا پريده و مشكل او را حل مى كنند. كودك نمى تواند دست و پنجه نرم كردن با مشكلات را بياموزد. سپس وقتى به بيرون از خانه مى رود مثلاً مدرسه يا هرجاى ديگر، او نمى داند چگونه بر تشويش خود فائق آمده و مشكلاتش را به تنهايى حل كند.
آيا لوس بودن كودك مى تواند منجربه مشكلات حادترى شود؟ - اين كودكان با اينكه دوست داشته مى شوند، تغذيه و حمايت مى شوند باز هم هميشه ناراحت، مضطرب يا عصبانى هستند. كه من آنها را در عرصه شغلم يك مورد خاص و در مغازه سوپرماركت يك شخص معمولى مى بينم. اين كودكان به هيچ شكلى محدوديت ندارند و درنتيجه روز به روز با اختلالات روانى، احساسى و رفتارى بدتر مى شوند.

من بسيارى از موارد بچه هايى را ديده ام كه با دوستان و معلمانشان مشكل دارند چرا كه نمى توانند بدون رفتار افراط آميز والدينشان كارى انجام دهند. و اين الگوى رفتارى آنها با بالاتر رفتن سنشان بدتر مى شود. پدرى را درنظر بگيريد كه فرزندش روى ديوار عمومى با رنگ اسپرى كرده و وقتى پليس پسرش را دستگير مى كند او درحالى كه براى آزادى فرزندش وثيقه مى گذارد به پليس با عصبانيت مى گويد:
«آيا كار بهترى جز دستگيرى پسرم نمى توانستيد انجام دهيد؟» او حتى يكبار هم براى شكستن قانون پسرش را سرزنش نمى كند! به عنوان پدر و مادر چه كارى بايد انجام دهيم تا فرزندمان لوس نشوند؟
- اولين مرحله: آنچه را كه منظورتان است به طور مصمم به كودك بگوييد. بايد بدانيد كه گفتن نه به كودك، اعتماد به نفس او را خدشه دار نمى كند. براى مثال، فرض كنيد به كودك پنج ساله خود بگوييد مى توانيد به عنوان ميان وعده نان و پنير و يا يك سيب بخورد اما او بيسكويت مى خواهد و شما مى گوييد «نه بيسكويت براى دسر است اما تو مى توانى نان و پنير و سيب بخورى» او ممكن است اول كمى بدخلقى كند ولى در انتها يكى از موارد پيشنهادى شما را انتخاب خواهد كرد. به علاوه او روى مصمم بودن شما حساب مى كند اگر شما پس از مخالفت به او بيسكويت بدهيد او گيج مى شود. براى يك كودك اين نوع كنترل سخت است. او محدوديتها را امتحان كرده ولى آنها را احساس نكرده است.
اما اگر سروكارتان با سنين دبيرستان است، مصمم بودن شما مى تواند اخلاق بد جوان را كنترل كند. والدين بايد به طور مرتب موارد انتخابى را به آنان گوشزد كنند. مثلاً به فرزندتان بگوييد اگر به موقع از خواب بيدار شود مى تواند سوار اتوبوس شده و به مدرسه برود و در غير اين صورت بايد پياده برود و شما با ماشين خود او را نخواهيد رساند. اكنون تصميم با فرزندتان است كه انتخاب كند نه شما. اگر او دير بيدار شد و اعتراض كرد كه چرا او را به مدرسه نمى رسانيد به او خاطرنشان كنيد كه خودش اين انتخاب را كرده است. يادگيرى انتخابهاى خوب مى تواند باعث اطمينان و اعتماد به نفس در فرزندتان شود.
چگونه مى توان به فرزند آموخت كه مسؤوليت كارهايى را كه انجام مى دهد به عهده بگيرد؟
- يك راهكار مهم چيزى است كه من به آن تناوبهاى منطقى مى گوييم. به عبارت ديگر، به كودكتان بگوييد اگر چيزى را كه متعلق به كسى است بشكند بايد آن را تعمير كرده و يا يكى ديگر به جاى آن بخرد و يا اگر احساسات كسى را جريحه دار كند بايد از او عذرخواهى كند. اگر والدين برعكس اين تناوبهاى منطقى عمل كنند كودك درسهاى طبيعى زندگى را نمى آموزد در عوض مى آموزد كه هميشه والدين او را از مشكلاتش مى رهانند و مسؤوليت كارهاى او را به عهده مى گيرند.
آيا با قبول اين مطالب باز هم بايد كودك را حمايت كرد؟
- قطعاً. اما بين حمايت و لوس كردن تفاوت وجود دارد. حمايت بدين معناست كه شما به فرزندتان استقلال را مى آموزيد. لوس كردن اين روند را مختل خواهد كرد. البته اين بدان معنا نيست كه شما نبايد رفتارهاى مثبت او را تقويت و تشويق كنيد. بايد اين كار را بكنيد. رفتارهاى منفى فرزندتان را زياد مورد بحث قرار نداده و رفتارهاى مثبتى كه مدام از فرزندان سرمى زند را تشويق كرده و روى آنها كار كنيد.
واقعاً گاهى از والدين متعجب مى شويم كه وقتى فرزندشان بدون درخواست آنها اتاقش را مرتب كرده و يا ميز را تميز مى كنند فقط به كلمه «خوب» اكتفا مى كنند. يك جمله ساده «متشكرم واقعاً عالى بود» بسيار بهتر عمل مى كند.