نكته هنگامى كه بر آگاهى هاى روز افزون دانشمندان از دستگاه ايمنى بدن، وظايف بيشمار خرد و كلان و عوامل دخيل در آن _ به ويژه از نقطه نظر مولكولى- دقت بيشترى بنماييم، اين ميدان از پژوهش، بيش از پيش اهميت حياتى خود را نشان مى دهد. البته از اين منظر در مورد سرطان، داستان پيچيده تر و برخورد اساسى با آن دشوارتر به نظر مى رسد. زيرا در سرطان به عنوان يك بيمارى ژنتيكى عامل هاى بيمارى زا در واقع همان سلول هاى سركش آدمى هستند كه از موارد استثنايى كه بگذريم در برابر عامل هاى دستگاه ايمنى _ پادتن ها و گويچه هاى سفيد خون- از خود مقاومت نسبى نشان مى دهند. هر چند كه بسيارى از تومورها، پادگن هايى غيرطبيعى مى سازند، (كه مى توان آنها را كمابيش در شمار مواد بيگانه براى بدن به حساب آورد و انتظار مى رود كه مورد حمله عوامل دستگاه ايمنى قرار گيرند)، اما از آنجا كه ريشه درونى دارند، پاسخ دستگاه ايمنى، در مبارزه بدن با خودش، پاسخى ضعيف محسوب مى شود. «در مسير درمان سرطان، دانشمندان در حال صعود از پله هاى ترقى هستند. ما در دورانى سرشار از وعده هاى بزرگ به سر مى بريم.» دكتر فيليپ لوينگستن • درمان هاى تركيبى از هنگام تشخيص اوليه، اكثر تومورهاى سفت را مى توان روى ميزان و وسعت پيشرفت آنها رده بندى كرد. به طور معمول، تومورهاى كوچك را كه به گره هاى لنفى يا ديگر نقاط دور گسترش نيافته اند، تومورهاى مرحله يك مى نامند. تومورهاى مرحله دو و مرحله سه پيشرفته بوده، اندازه اى بزرگتر داشته و به گره هاى لنفى فراوانى توسعه يافته اند. تومورهاى مرحله چهار از نقطه نظر پيشرفت به نقطه اى رسيده اند كه در نقاط ديگر بدن، به سهولت مى توان متاستاز آنها را مشاهده كرد. پزشكان از شيوه هاى جراحى يا پرتودرمانى براى نابودى تومورهاى مراحل اوليه و در محل هاى نخستين و در صورت ضرورت در گره هاى لنفى مجاور آنها استفاده مى كنند. اگر چه درمان سرطان هاى مراحل بينابينى، اغلب نسبتاً موفقيت آميز است اما در شمار زيادى از مبتلايان به دليل عدم امكان برداشت تمام سلول هاى تومورى، تومور پس از چندى، دوباره شكل مى گيرد. متخصصان، براى مبتلايان به مراحل بينابينى سرطان، به طور فزاينده از درمان هاى تركيبى و تعديلى متنوع استفاده مى كنند. اين شيوه از درمان، هماهنگ و منسجم، همكارى گروهى از متخصصان در ميدان هاى مختلف به ويژه سرطان شناس، جراح، آسيب شناس و راديوبيولوژيست را مى طلبد. جراحى يا پرتودرمانى و به دنبال آن شيمى درمانى، معمولى ترين شيوه از درمان هاى تركيبى سرطان محسوب مى شود. در حال حاضر، درمان سرطان پستان احتمالاً بهترين نمونه از اين شيوه درمان است. برداشت تومور همراه با مختصرى از بافت هاى پيرامونى آن توسط جراحى (روشى كه به نام Lumpectomy خوانده مى شود) همراه با پرتودرمانى و دارو درمانى، ضمن آنكه ميزان پيشرفت درمان سرطان پستان را به طرز قابل توجهى بهبود بخشيده است، در اكثر موارد برداشت پستان را غيرضرورى كرده است. راهكارهاى مشابه، درمان سرطان كولوكتال و شمارى از سرطان هاى استخوان و بافت هاى نرم را نيز ارتقا داده است. در شكل جديدترى از درمان هاى تركيبى و تعديلى كه القاى شيمى درمانى (Induction chemotherapy) ناميده مى شود، شيوه عمل به اين صورت است كه ابتدا شيمى درمانى و در پى آن جراحى و پرتودرمانى مورد استفاده قرار مى گيرد. اين روش به متخصصان امكان مى دهد تا با مشاهده سرعت كوچك شدن و تحليل رفتن تومور اوليه، اثر بخشى داروها را ارزيابى كنند. شيمى درمانى القايى امكان درمان سلول هاى تومورى را كه در سراسر بدن گسترش يافته اند (Systemic micrometastases)و با احتمال فراوان، در اوايل رخداد متاستاز ارائه كرده است. در برخى موارد، اين شيوه موجب كاهش يا حتى حذف عمل جراحى جهت برداشت اندام مورد نظر شده است. براى نمونه، مبتلايان به سرطان هاى پيشرفته سر و گردن كه به شيوه سنتى (توسط روش هاى جراحى و پرتودرمانى)، مورد درمان قرار مى گيرند، اغلب درمان نمى شوند و مواردى هم كه زنده مى مانند، قادر به تكلم نيستند. در صورتى كه شيمى درمانى القايى و در پى آن پرتودرمانى مى تواند علاوه بر ميزان ماندگارى مشابه، مشكل مورد اشاره روش سنتى را نيز نداشته باشد. شيمى درمانى القايى براى درمان موفقيت آميز سرطان هاى ريه و مثانه مورد استفاده قرار گرفته است و در مورد مثانه، اغلب نيازى به برداشت آن نيست. هورمون درمانى القايى و در پى آن پرتودرمانى يا جراحى، نيز به ميزان بالايى در درمان سرطان پروستات موثر است. هورمون درمانى، نوع ديگرى از دارو درمانى است كه براى سرطان هاى مشخص مشتمل بر غده هاى پستان و پروستات كه توسط هورمون هاى جنسى تنظيم مى شوند، كاربرد دارد. اين شيوه، گاهى غيرموثر است زيرا تومورهاى پستان و پروستات مى توانند واجد شمارى از سلول هاى مستقل از هورمون باشند و در نتيجه بى اعتنا به نقش درمانى هورمون، به رشد بى رويه خود ادامه دهند. شيمى درمانى يا هورمون درمانى را مى توان همزمان با جراحى يا پرتودرمانى نيز به كاربرد. اين روش كه به شيمى _ پرتودرمانى توامان، (Concomitant Chemoradiotherapy)شناخته مى شود، براى درمان تومورهايى كه به هر يك از روش هاى جراحى يا پرتودرمانى به تنهايى، پاسخ ضعيفى مى دهند (مشتمل بر تومورهايى كه به احتمال بسيار زياد زنده مانده يا از پيش، متاستاز داده اند)، از ارزش ويژه اى برخوردار است. به طور نمونه، درمان سرطان مرى با اين شيوه از درمان _ و در مقايسه با روش پرتودرمانى به تنهايى - به مراتب موفقيت آميزتر بوده است. اضافه شدن شيمى درمانى در اين موارد، احتمال برگشت دوباره سرطان به آن ناحيه يا توسعه در برخى از اندام هاى ديگر را كاهش مى دهد.
|