جستجو براي:  در 
صفحه کلید فارسی
پ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 Back Space
ض ص ث ق ف غ ع ه خ ح ج چ
ش س ي ب ل ا ت ن م ك گ
ظ ط ز ر ذ د ء و . , ژ
       جستجوی پیشرفته کتاب
  10/01/1403
نویسندگان   ناشران   بانک کتاب   فروشگاه
 
 
مدیریت مقالات > نقد و ادبيات

بهشت خاكستري
گروه: نقد و ادبيات
نویسنده: دكتر سيدعطاءالله مهاجراني
منبع: بابك كياني

شخصيت هاي كتاب، زنده هستند. در جامعه ما وجود خارجي دارند و مي توان آنها را ديد. بسياري از شخصيت ها نه تنها در جامعه ما كه در تمام جوامع دنيا قابل رؤيت هستند. مرداني كوچك، كوته بين، ساده انديش ولي صادق كه گمان مي كنند مي توانند در روي زمين بهشت بسازند. شهري بسازند كه در آن گناه رخ ندهد، بي عدالتي نشود و مردم در صلح و صفا و برابري و برادري در كنار هم زندگي كنند. بسياري از آتوپيست هاي دنيا با همين اميد و آرزو، جناياتي انجام دادند كه در تاريخ بشريت همتا ندارد.

آقاي جنت ساز از نمونه هاي اين افراد است و مثل واضح ائمه(ع) كه: از دوستي با آدم ناتوان پرهيز كن، چه او مي خواهد سودي به تو برساند ولي به سبب ناداني تو را ضرر مي رساند. وقتي چنين فردي در رأس قدرت قرار مي گيرد، طبيعي است كه دگرانديشان و دگرباشان را نفي مي كند، چرا كه راه سعادت از نظر او همان است كه خود مي پندارد. اين خصوصيت وقتي با فرهنگ استبداد زده ايراني ما آميخته مي شود، دو چندان مي شود و از مرزهاي يك فكر بيمار دروني خارج شده و در عرضه عمومي و زندگي جامعه دخالت مي كند و چه فاجعه ها كه نمي آفريند.

اين خصوصيات فكري و روحي، نتيجه ديگري هم دارد و آن اين است كه فرد را از همنشيني و مشاورت عالمان و دلسوزان و نقادان محروم مي كند و اين چنين است كه محيط اطراف وي توسط افراد چاپلوس و دورو و درون مايه تسخير مي شود و اين روند چنان ظريف و مخفيانه حاصل مي شود كه شخص صاحب قدرت كاملاً از آن بي خبر است و اين افراد دون مايه هستند كه در پي منافع شخصي، حق را ناحق مي كنند، حقيقت را به دروغ و دروغ را به حقيقت تبديل مي كنند و در يك كلام تصويري مطابق ميل و منافع شخصي خويش و درعين حال موافق طبع صاحب قدرت را، براي او نمايش مي دهند و پيداست كه اين تصاوير فرهنگ ها با جامعه حقيقي فاصله دارد و از ترس آنكه مبادا نقادي ها، نوشته ها و اعتراضات اهل فكر و علم خواب آشفته صاحب قدرت را برهم زند و حقيقت را چون خورشيدي از پس ابر بيرون كشد، قلم بطلان بر نقد و پرسش مي كشند و بيش از هر قشري اهل فكر و قلم را به خسراني و زيان مي كشانند.

زيرا يا آنها را فرمانبردار و موافق مي خواهند و يا خاموش و ساكت و اين هر دو با وظيفه اهل فكر و قلم در تضاد مطلق است. البته نكاتي هم در باب ساختار جامعه مطرح است و از آن جمله: ايشان اشاره اي به مردم عادي جامعه و درواقع عوام نداشتند و كانون داستان در خارج از منزل آقاي جنت ساز بر روي افراد مجتمع مريم متمركز است كه اغلب انسان هايي تحصيل كرده و اهل هنر هستند، گويا مشكلات جامعه بهشتي ساخته و پرداخت شده توسط آقاي جنت ساز و اطرافيانش كوچكترين تأثيري بر زندگي عوام ندارد و اگر هم دارد فقط در فرعيات است و نه بيشتر.

ايشان اشاره اي به افراد فرصت طلب و خودفروخته اي نكردند كه در پشت سنگر اهل فكر و قلم، به نشر كذب و تشويش افكار عمومي و آشفته نمودي ذهنيت جامعه و درنهايت تخريب امنيت ملي مي پردازند و با اين عمل سبب بي اعتمادي و عكس العمل شديدتر صاحبان قدرت مي شوند كه تر و خشك را با هم مي سوزاند. در تصويري كه ايشان از اهل فكر و قلم نمايش داده اند مانند آقاي نوراني، استاد اشرفي و... اين ديد مثبت و يكجانبه به وضوح حضور دارد.

ايشان در تشريح جامعه بهشتي فوق، به درستي از گزاره دولت پرسشگر و مردم پاسخگو و شفافيت سازي در عرصه عمومي به استثناي صاحبان قدرت استفاده كردند ولي از سوءاستفاده اطرافيان صاحبان قدرت و فساد مالي و سياسي اين افراد كه در چنين جامه اي (جامعه بسته) به سرعت رشد مي كند و سبب معضلات اقتصادي و اجتماعي و سياسي مي شود، سخني نگفتند. چرا كه مي دانيم مشكل جوامع بسته با قدرت مطلق و بي نظارت، عدم سؤال نيست يعني عدم سؤال به خودي خود مشكل نيست بلكه چون بر قدرت افسار نمي زند با اين كار سبب فساد در حكومت مي شود و محيط علمي و فرهنگي بدون سؤال دچار ركود و درنهايت پسروي مي شود پس پرداختن به اين نتايج ناميمون عدم سؤال در داستان ضروري به نظر مي رسيد.

با توجه به مطالب گفته شده و در كنار آن بايد از نثر زيبا و روان ايشان ياد كرد كه زيبايي خاصي به داستان بخشيده و ترتيب ارتباط و سازماندهي داستان هم بسيار استادانه و زيبا هست كه تمام اين جوانب در كنار هم داستاني زيبا و آموزنده را خلق كرده است.

تصاويري از مشكلات روحي و رواني شكنجه گران (كه اغلب و نه لزوماً هم از افراد بي سواد و بي مطالعه انتخاب مي شوند) و يا فضاهاي فكري ديگر افراد مجموعه كه توسط ايشان با ظرافت خاص خلق شده است از ديگر نكات بارز اين داستان است، هرچند كه امكان شكافتن بيشتر شخصيت افراد داستان و درواقع روانشناسي اين افراد كه هريك مظهري از يك قشر خاص در جامعه هستند، هم ممكن بود و هم مفيد.

اين رمان سياسي اجتماعي سعي در كاوييدن ابعاد مختلف جامعه، رابطه حكومت و مردم و شخصيت انسان ها دارد و بايد گفت كه در اين كار موفق بوده است. مطالعه اين كتاب را به علاقه مندان توصيه مي كنيم.

نشر قصيده سرا - چاپ اول ارديبهشت 1382

 
   
راهنماي سايت
كتاب
مقالات
پيش از مرگ بايد خواند
گزارشات
جان کلام
نقد و ادبيات
تاريخ سينما
شاهنامه خوانی
داستان های کوتاه
امثال و ادبيات كهن
افسانه ها و فرهنگ توده
آی کتاب پلی است بین پدیدآورندگان
کتاب و خوانندگان آثارشان
پیگیری و سفارش تلفنی
88140837