كتاب« منشاء خانواده ماليكت خصوصي و دولت» از كتب بسيار مهم در زمينه ماترياليسم تاريخي است و در حقيقت مهمترين كتابي است كه گام به گام مراحل تشكيل خانواده و خانوار و گسترش آنها و تقسيم اجباريشان را به صورت افقي( تيره، طايفه، قبيله و...) و سپس به صورت عمودي و طبقاتي دنبال مي كند و پيدايش نهادهايي را كه تكامل خود منجر به تامين دولت شد تا بتواند سلسله مراتب به وجود آمده را حفظ كند پي مي گيرد.
هر چند امروزه تئوري ارزشي اضافي و فلسفه اقتصاد پايه كارل ماركس به شدت به چالش كشيده شده است و كمتر انديشمندي يافت مي شود كه تمام تحولات سياسي- اجتماعي و فرهنگي را ناشي از دگرگونيهاي معشيتي و اقتصادي ارزيابي كند اما نمي توان از اين وزنه سنگين تحول جوامع بشري ( فاكتورهاي اقتصادي) صرف نظر كرد، گو اينكه نقد ماترياليسم تاريخي ماركس مربوط به انحصار گرايي و مطلق بودن دلايل معشيتي( و به روايتي فربه بودن نا متعارف علل اقتصادي) است. نه زير سئوال بردن ارتباط وضعيت معشيتي جوامع بشري و ساختار هاي فرهنگي-سياسي و اجتماعيشان.
اگر فاكتور هاي اقتصادي را يكي از شرايط ايجاد تغيير و تحول در جوامع بشري بدانيم ( كه بدون شك چنين است)، كتاب حاضر ، يك كتاب روانشناسانه خواهد بود كه از زاويه اقتصادي معشيتي چگونه تشكيل و تغيير شكل و ديگر ديسي خانواده را دنبال خواهد كرد و روابط متقابل آن را با ساختار دولت و قدرت سياسي نمايش مي دهد. همانطور كه در متن كتاب نشان داده شده است، اين نحوه تكوين در ميان جوامع مختلف مشتركات و تفاوت هايي داشته است كه همه حائز اهيمت اند و در جزئي ترين نكات قابل توجه دقت خارق العاده ي انگلس در تشريح اين جزئيات ممكن است در ابتدا زائد به نظر برسد ولي چنين نيست زيرا انگلس از جزئيات به كل مي رسد و نه بالعكس ما در فصول ابتدايي كتاب با دوران ما قبل تاريخ بشر از نظر فرهنگي آشنا شويم،دوراني كه مراحل توحش وبربريت در اين عرصه از زمان حيات بشري قرار مي گيرد.هريك از اين دوره ها با توجه به ميزان رشد ابزار توليد و آشنايي بشر با شيوه هاي مختلف توليدي هر يك از اين مراحل در دسترس ما قرار گرفت.
سيستم هاي خانوادگي و خانواري هر يك از اين مراحل در ميان قبايل مختلف توضيح داده مي شود و ارتباط اين ساختار هاي اجتماعي با شرايط اقتصادي ( و البته جغرافيايي كه بر فاكتور هاي اقتصادي تأثير مستقيم مي گذاشت.) تشريح مي گردد. ما در ادامه اين مراحل با سيستم همخوني ميان قبايل سرخ پوست آمريكا خانواده پونالوائي جزاير هاوايي كه شكل تحول يافته سيستم ازدواج گروهي در سيستم هم خوني آمريكا يي محسوب مي گردد. خانواده يارگير كه گاهي هم براي محدود شدن بيش از پيش ازدواج گروهي بود و در نهايت تك همسري كه فرزند خانواده يارگير است و از بطن اين مادر، در شرايط اقتصادي اجتماعي و سياسي خاص خود پا بر عرصه وجود مي گذارد، آشنا مي شويم. در هر يك از اين مراحل انگلس محدوديت ها و دگرديسي هاي اشكال خانواده را باز مي شكافد و دلايل اين محدوديت ها را ( كه در پس طيفي از نقابهاي رسوم اجتماعي و قوانين مذهبي و يا سياست هاي سلطنتي خود بروز مي داد و در طول زمان آينده به باز توليد خود مي پرداخت)، در شرايط اقتصادي محيط مي يابد.
|