فلسفه فضیلت

فلسفه فضیلت

نویسنده: امانوئل کانت
مترجم: منوچهر صانعی دره بیدی
ناشر: نقش و نگار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 174
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1393 _ 1388 - دوره چاپ: 4 _ 3

مروری بر کتاب

كانت بعد از نقد عقل محض كه در حكم منطق و روش تفكر اوست ، 6 جلد كتاب در حكمت عملی نوشته و در آن ها آرای خود را در باب اخلاق ، حقوق ، سیاست ، دین و سایر مباحث فرهنگی بیان كرده است. كتاب حاضر یكی از آن هاست . از نظر كانت فضیلت عبارت است از ادای تكلیف یا فعل مطابق تكلیف . اما صرف مطابقت با تكلیف برای تحقق فضیلت كافی نیست ، بلكه نسبت فاعل باید فقط ادای تكلیف باشد .

نقد كانت بر آرای سه گانه كلامی و رواقی و ارسطویی مفصل است ، اما خلاصه نظر او این است كه قانون مندی ، شرط اساسی اخلاق و وجه امتیاز آن از سنت های اجتماعی است و برای حفظ قانون مندی اخلاق چاره ای نیست جز اینكه بگوییم عمل اخلاقی یا فضیلت عبارت است از عمل مطابق تكلیف ؛ زیرا تكلیف توسط قانون عقل تعیین می شود .

وی استدلال می‌کند که درک انسان، سرچشمه قوانین سراسری طبیعت است که سازنده همه تجربه ماست؛ و خرد انسان است که قانون اخلاقی را به ما می‌دهد که این قانون، بنیاد ما برای باور به خدا، آزادی، و جاودانگی است؛ پس شناخت علمی، اخلاق و باور دینی در برابر هم سازگار و باورپذیرند زیرا پشتوانه همه آن‌ها بنیاد یکسان «خودآیینی» انسانند، که همچنین، انسان برپایه جهان نگری فرجام شناسانه حکم تأملی، سرانجام پایانی طبیعت است.

مفهوم تکلیف فی‌نفسه عبارت است از مفهوم یک گزینش آزاد ضروری( اجباری) به موجب قانون؛ این اجبار، خواه خارجی، خواه یک خود‌اجباری باشد. دستور اخلاقی، این اجبار را از طریق مطلق خود ( باید نامشروط) اظهار می‌کند. پس اجبار آن در مورد موجودات عاقل به‌طور کلی ( موجودات مقدسی ” یعنی فرشتگان” که می‌توانند وجود داشته باشند) به کار نمی‌رود؛ بلکه فقط در مورد انسان‌ها به عنوان موجودات طبیعی عاقل صدق می‌کند که آن‌قدر فاقد قداست‌اند که لذت می‌تواند آنها را به نقض قانون اخلاقی برانگیزد، گرچه به اعتبار و حیثیت این قانون واقف‌اند؛ و حتی وقتی از این قانون تبعیت می‌کنند، با بی‌علاقگی (به موجب مخالف با تمایلات‌شان) به آن اقدام می‌کنند و این اجبار در واقع ناشی از این بی‌علاقگی است.

 اما انسان البته یک موجود آزاد (اخلاقی) است. پس مفهوم تکلیف ( فقط به موجب تصور قانون) اگر مربوط به تعین اراده‌ی درونی ( انگیزه عمل) باشد، جز خود‌اجباری حاوی چیز دیگری نیست؛ زیرا آن ضرورت ( حتی اگر ضرورت خارجی باشد) فقط از این طریق با گزینش آزاد قابل جمع و اتحاد است. لذا مفهوم تکلیف، یک مفهوم اخلاقی است.