رقابت روس و انگلیس در ایران و افغانستان

رقابت روس و انگلیس در ایران و افغانستان 

نویسنده: پیو کارلو ترتزیو
مترجم: عباس آذرین
ناشر: بنگاه ترجمه و نشر كتاب
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 220
اندازه كتاب: وزیری لب برگشته - سال انتشار: 1359 - دوره چاپ: 1 

کمیاب  - کیفیت : در حد نو _ نو

مروری بر کتاب

رقابت هاي روس و انگليس در ايران و افغانستان با تجزيه و تعليل، سياست استعمارگرانه روس و انگليس را طي يك قرن گذشته، با ارايه اسناد انكارناپذي آشكار مي كند و اين روشن بيني را به خواننده مي دهد تا دريابد كه اشغال نظامي امروز افغانستان به وسيله شوروي ادامه همان سياست روسيه تزاري امروز است .آمريكا نيز به همان راهي مي رود كه سلف او مي رفت و عنوان هاي حقوق بشر و سازمان ملل و ... سرپوشي است براي اجراي نقشه هاي جهانخواران و استعمار و استثمار ....

انگلیسی‌ها در سال ١٨٧٩م. خط آهن را تا بلوچستان پاکستان امتداد داده و شهر کویته را در نقطه پایانی امتداد خط‌آهن احداث کردند. کویته مرکز ایالت بلوچستان پاکستان است. در فاصله سال‌های ١٩٠٣ تا ١٩٠٥ م. انگلیسی‌ها راه‌‌‌آهن را از کویته تا نوشکی که در فاصله حدود ٩٦ مایلی غرب کویته قرار دارد، امتداد دادند. از مهم‌ترین علل امتداد خط آهن انگلیسی‌‌‌ها به کویته و نوشکی، رقابت‌‌‌های شدیدی بود که در اواخر قرن نوزدهم و سال‌های آغازین قرن بیستم در نواحی شرقی ایران میان روسیه و انگلیس جریان داشت.

یکی از اقدامات رقابتی روس و انگلیس در شرق ایران، اقدام برای تاسیس کنسولگری در سیستان بود. روسیه برای فراهم کردن مقدمات تاسیس کنسولگری سیستان، در ١٨٩١ م. اولین مامور خود به نام رحیم‌خان را به سیستان فرستاد. تلاش‌‌‌های او نتیجه داد و روس‌‌‌ها در سال ١٨٩٨ م. کنسولگری‌‌‌شان را در سیستان تاسیس کردند.

روس‌‌‌ها همچنین شعبه‌ای از بانک استقراضی را در سیستان فعال کردند. علاوه بر این، روس‌‌‌ها با احداث خط تلگراف مشهد به سیستان و ایجاد پست‌‌‌های قرنطینه در طول مرز ایران و افغانستان در تداوم سیاست نفوذی‌شان در نوار شرقی ایران در آخرین سال‌های قرن ۱۹ و سال‌های آغازین قرن بیستم، نقشه‌‌‌برداری از مناطق متعدد بلوچستان را نیز آغاز کردند.

در خصوص اهداف روس‌‌‌ها از نفوذ در مناطق شرقی ایران، انگلیسی‌‌‌ها واکنش‌‌‌های متعددی نشان دادند. از نظر مقامات انگلیسی هند، اهداف روس‎ها از بازدید و نقشه‌‌‌برداری بلوچستان، ایجاد یک پایگاه یا تصرف بندری در آب‌‌‌های گرم جنوبی ایران بود. این قضیه نیز مطرح شده است که روسیه با نفوذ در سیستان، قصد حمله به هندوستان را داشت. در نامه یکی از تلگرافچی‌‌‌های آن دوره از حمله مشترک ایران و روسیه به هند صحبت به میان آمده است.

احتمال دارد این نامه تحت‌تاثیر تبلیغات افراط‌گرایانه ماموران هند و انگلیس به نگارش درآمده باشد. از بیشتر اسناد و روایات چنین استنباط می‌شود که روسیه قصد حمله به هند را نداشته، بلکه با داشتن چنین پایگاهی، قصد و امکان تحریک و فتنه‌‌‌انگیزی در میان طوایف مرزی و به چالش کشیدن کنترل انگلیسی‌‌‌ها بر این مناطق را داشته است.

یکی دیگر از دغدغه‌‌‌ها و احتمالات انگلیسی‌‌‌ها در منطقه این بود که روس‌‌‌ها قصد دارند از مسیر شرق ایران با ایجاد خط آهن به سواحل آب‌‌‌های آزاد جنوب ایران دسترسی پیدا کنند. مساله احتمالی ایجاد خط آهن شرق روسیه از مسیر بلوچستان به سواحل جنوبی ایران، واکنش‎‌‌‌هایی از جانب انگلیسی‌‌‌ها به‌دنبال داشت. مهم‌ترین واکنش انگلیس، اشغال میرجاوه در ابتدای قرن بیستم بود.

هدف انگلیس از اشغال میرجاوه این بود که در صورت اقدام روس‌‌‌ها به احداث خط آهن در شرق ایران، بتواند بر زاهدان تسلط داشته باشد. سرهنگ سی. ای. ییت انگلیسی در این مورد نوشته است: «زاهدان پره‌‌‌ای خواهد بود در چرخ راه‌‌‌آهن طرح‌‌‌ریزی شده روسیه.» از اقدامات دیگر انگلیسی‌‌‌ها یا واکنش آنها در برابر نفوذ روس‌‌‌ها در منطقه، تاسیس کنسولگری در سیستان به سال ١٨٩٨م. بود. با تاسیس کنسولگری‌‌‌های روس و انگلیس در سیستان، رقابت‌‌‌های آنان در منطقه شدت بیشتری گرفت....