|
چون مطلبي آنقدر واضح و روشن باشد كه احتياج به تعبير و تفسير نداشته باشد، به مصراع بالا استناد جسته ارسال مثل مي كنند.
اين مصراع از شعر زير است كه ناظم آن را نگارنده نشناخت:
پرسي كه تمناي تو از لعل لبم چيست
آنجا كه عيانست چه حاجت به بيانست
طبسي حائري در كشكولش آن را به اين صورت هم نقل كرده است:
خواهم كه بنالم زغم هجر تو گويم
آنجا كه عيانست چه حاجت به بيانست
ولي چون بنيانگذار سلسله گوركاني هند مصراع بالا را در يكي از وقايع تاريخي تضمين كرده و بدان جهت به صورت ضربالمثل در آمده است، به شرح واقعه مي پردازيم:
ظهير الدين محمد بابر هنگامي كه پس از فوت پدر در ولايت فرغانه حكومت مي كرد و شهر انديجان را به جاي تاشكند پايتخت خويش قرار داد ، در مسند حكمراني دورقيب سر سخت داشت كه يكي عمويش امير احمد حاكم سمر قند و ديگري داييش محمود حاكم جنوب فرغانه بود . بابر به توصيه مادربزرگش ايران از يكي از رؤسا طوايف تاجيك به نام يعقوب استمداد كرد. يعقوب ابتدا به جنگ محمود رفت و او را به سختي شكست داد و سپس امير احمد را هنگام محاصره انديجان دستگير كرد. بابر كه آن موقع در مضيقه مالي بود، خزانه امير احمد در سمرقند را كه دو كرور دينار زر بود به تصرف آورد و آن پول در آغاز سلطنت بابر در پيشرفت كارهايش خيلي موثر افتاد. بابر با وجود آنكه در آن زمان بيش از سيزده سال نداشت شعر مي گفت و با وجود خردسالي ، خوب هم شعر مي گفت. اين شعر را هنگام مبارزه با عمويش امير احمد سروده است:
باببر ستيزه مكن اي احمد احرار
چالاكي و فرزانگي ببر عيانست
گردير بپايي و نصيحت نكني گوش
آنجا كه عيان است چه حاجت به بيانست
مصراع اخير به احتمال قريب به يقين پس از واقعه تاريخي مزبور كه به وسيله بابر در دو بيتي بالا تضمين شده است ، به صورت ضرب المثل در آمده در النسه و افواه عمومي مصطلح گرديده است.
|
