در صفحات پيش طرح كلي براي كاوش فولكلور منطقه را بطور اجمال شرح داديم ، البته امثالي كه در طرح نامبرده آمد كامل نبوده و مقصود اين نيست كه از اين امثال تجاوز نكنند . مثلا هر گاه «حنا» و خواص طبي يا استعمال آن در زينت و يا در بعضي مراسم مانند« حنابندان» ذكر نشده دليل اين نيست كه بايد از توضيح درباره آن چشم پوشيد. بر عكس خيلي از اين موضوعهاي محلي قيد شده كه متعلق بيك ناحيه بخصوص ميباشد و در جاهاي ديگر يافت نميشود. اينك خلاصه نظريات سنتيو را براي آسان كردن كار كساني كه خواهان جستجوي فولكلور محلي ميباشد اقتباس كرده ميافزائيم تا با در نظر گرفتن شرايط زير شروع بكار كنند و گرنه زحمت ايشان بيهوده خواهد بود. چنانكه ملاحظه مي شود، دامنه فولكلور ايران بعلت قدمت تاريخي ، شرايط مختلف زندگي، آب و هوا و مناطق گوناگون بسيار وسيع و متنوع است ؛ بطوري كه راجع به فولكلور كوچكترين دهكده يا مطالعه در احوال قبيله هاي مخصوص مانند : يزيديها در كرند و فرقه هاي مختلف درويشها يا اقليتهاي مذهبي و يا ايالات (شاهسون، قشقائي، كرد، بختياري، تركمن، بوير احمد، لر...) ميشود كتابهاي بسيار جالب فراهم كرد. وليكن مطلب عمده اينجاست كه در هر علمي بايد محصول واقعي آن را در نظر گرفت. اين مسئله درباره فولكلور نيز صدق مي كند، زيرا حقايق علمي به منزله مصالح اوليه علوم به كار ميرود و گرنه حدسيات و تخيلات دلربا با خشت بر آبست. از اينقرار اول بايد به جمع آوري دقيق فولكلور نقاط گوناگون كشور دست زد ، سپس به مقابله و مطالعه و مقايسه آن پرداخت. زيرا موقعي اين موضوع قابل توجه خواهد بود كه فولكلور سر تا سر كشور در دسترس باشد و بتوان نتايج علمي از مقايسه آنها به دست آورد . از اين رو هرگونه شتاب زدگي با قضاوت قبلي ممكن است كه نتيجه زحمات را منحرف بكند. در زمينه فولكلور يكنفر مشاهده كننده هر چند زيرك و تيز بين باشد، باز هم ناچار بايد به تحقيقات ديگران مراجعه بكند كه بجاي او ديده و شنيده و ياداشت كرده اند. زيرا يكنفر به تنهايي نمي تواند همه چيز را ببيند و بشنود و بدون جستجو عملا جمع آوري فولكلور ميسر نمي باشد پس ابتكار بعهده ديگران محول شده است. دو نوع جستجو وجود دارد: يكي كاوش مستقيم كه محدود به يك ده يا شهر كوچك و يا يك محله شهر بزرگ ميشود. ديگري كاوش غير مستقيم است كه شامل يك استان و يا يك كشور مي گردد. در صورت دوم، جستجو كننده متوسل به تحقيقات عده زيادي از پژوهندگان ديگر ميشود كه شايد شخصا هم آنها را نديده و نميشناسد. *** شيوه كار دامنه فولكور بقدري فراخ است كه حتي عمر يك نفر كفاف نمي دهد كه بتواند فولكلور يك شهر بزرگ و يا يك ناحيه را كاملا جمع آوري بكند. پس گرد آورنده بايد دامنه تحقيقات خود را بيك دهكده يا شهر كوچك و يا محله گارگري شهر بزرگي محدود بكند. و يا بهتر از همه شهر يا ناحيه اي را انتخاب بكند كه در آنجا تولد شده . زيرا آشنائي بزبان محلي شرط مهمي ميباشد. جستجوي فولكلور كار تفريحي نيست و نبايد آن را سرسري گرفت . براي اين كار صبر و آگاهي و فكر دقيق و همچنين اطلاعات علمي لازم است.سندي كه در آن دست برده اند ، يا جملات آن را ادبي و از حال طبيعي خارج كرده اند و يا گرد آورنده مطابق سليقه خود افكار اخلاقي يا مذهبي و يا پند و اندرز حكيمانه در آن گنجانيده باشد، هيچ ارزشي علمي نخواهد داشت. شرط اول كار بيطرفي كامل ميباشد زيرا در تحقيقات فولكلور نبايد هيچ گونه تعصب نژادي ، اخلاقي، زباني و مذهبي راه بيابد، بلكه فقط عين واقع بايد ياداشت شود. *** طرز مشاهده مشاهده دقيق زندگي توده به آساني ميسر نمي شود. زندگي در يك دهكده وابسته برشته هاي وقايع است ، و تشكيل حقيقت بزرگي را مي دهد كه مبهم و در هم پيچيده مي باشد، بطوري كه كسي قبلا مهيا نشده باشد نمي توان به آساني در آن رخنه كند- بايد اين فكر را دور كرد كه زندگي توده رويهمرفته واضح و آشكار ميباشد . بر عكس تشخيص و تفكيك وقايع اين زندگي اغلب دشوار است و پس از جستجوي دقيق بدست ميايد. براي فراهم كردن كار اطلاعات خصوصي و عمومي: اگر در دهكده يا شهري كه مي خواهند كاوش بكنند بدنيا نيامده اند ، لااقل بايد مدت درازي در آنجا اقامت و با مردمانش آميزش داشته باشند مخصوصا زبان بومي را يه خوبي بدانند . از طرف ديگر گرد آورنده بايد بحد كافي معلومات داشته باشد و همچنان داراي حس كنجكاوي بوده به چگونگي مردمان و گذشته ايشان آگاه باشد. براي اين كار پزشك، آموزگار ، وكيل عدليه كه درمحل متولد شده و در همانجا اقامت داشته باشد بسيار مناسب خواهد بود. تمام اشخاص تحصيل كرده كه علاقه به تحقيقات تاريخي و ادبي و يا علمي دارند ممكن است در گرد آوردن فولكلور شركت بكنند از جمله مهندسين، دانشمندان، استادان دبستانهاو دبيرستانها و دانشگاه ها مي توانند كمكهاي شايان بنمايند. هرگاه قبلا كتابي راجع به فولكلور بخوانند و يا به پرسشنامه جامعي مراجعه كنند بزندگي توده تا حدي آشنا خواهند شد . مطالعه يك طرح دقيق براي تحقيقات فولكلور ، مشاهدات را آسان تر مي كند و راهنمائي مي نمايد. چه بسا اتفاق ميافتد كه پيش آمدهاي زندگي عادي از نظرمان پنهان ميماند. از اينقرار اتفاقات كمياب و يا آنهائيكه در خفا مي گذرد به آساني كشف نخواهد شد . در اين گونه موارد بايد احساسات نهاني و عقايد مردم را بوسيله پرسش به دست آورد . طرز روش گرد آورنده در اينكار بسيار موثر مي باشد . بايد پرسشها با احتياط و زبر دستي انجام بگيرد. انتخاب گرد آورنده بهتر است كه اين اشخاص در همان دهكده يا شهر به دنيا آمده و بزرگ شده باشند ضمنأ بايد داراي فكر باز بوده و با مردم محل معاشر باشند و به زبان آنها حرف بزنند. اولين شرط داشتن حافظه قوي است . بستگي به دهكده و يا شهر و به سنت و عادات و جشنهاي اهالي نيز لازم مي باشد . كسي كه عادات پيشينيان را مسخره مي كند به آساني نمي تواند به عقايد مردم پي ببرد، بعلاوه شهادت او بي طرفانه نخواهد بود. تحقير ويا تمسخر دراينگونه موارد بسيار زيان آور است. همچنين كساني كه تعصب محلي دارند و نهتنها وقايعي كه به نظر آنها خجالت آور است پنهان مي كنند بلكه بسياري از آنها را تغيير ميدهند تا بيشتر جالب توجه بشود ، به همان اندازه طرف اطمينان نخواهند بود . تحقيق كننده و گرد آورنده بايد هميشه نظر دقيق داشته باشد و اسناد خود را كاملا بي طرفانه فراهم كند. اما اينگونه اشخاص را به ندرت مي توان يافت . به همين مناسبت براس تحقيق و تتبع در هر موضوع بايد به چندين نفر مراجعه كرد و در صورت لزوم بازرسي محلي انجام داد، زيرا شهادت يك نفر كافي نمي باشد.براي هر قسمت از مطالعات بايد به كسي رجوع شود كه مناسب است . مثلا براي آنچه مربوط به بچه ها مي شود بايد به مادران و دايگان و نمايندگان فرهنگي و دانش آموزان مراجعه كرد . براي آگاهي از زندگي سپاهيان با فراد ارتش و براي اصلاحات فني و توضيح خواستن راجع به افزارها بايد از آهنگر و نساج وبنا و نانوا و درودگر وغيره توضيح خواست .
|