روش مطالعه ۳
گروه: نقد و ادبيات

مهارت جديد

اما مهارت جديد! قبلاً گفتيم كه بايد استعدادهاي نهانيت را شكوفا كني و از سرمايه ي عمرت كمال بهره را ببري . به همين علت يك راه دستيابي به دانش ، خوب مطالعه كردن است . يك روش جديد كه حتماً درباره اش مطالبي شنيده و يا خوانده اي « تند خواني » است . تند خواني فوايدي دارد كه در زير به آن اشاره مي كنيم :

تند خواني ، به زندگي انسان تحرك و پويايي خاصي مي بخشد و او را با « سرعت عمل » همراه مي كند . تند خوان شدن محال نيست و با تمرين ، تلاش و تربيت چشمها ، امكان پذير است .
ممكن است تو تا امروز با سرعت كم و درك اندك ، مطالب را مي خواندي و شايد فكر كرده اي كه روش درستي را پيش گرفته اي ؛ اما كند خواني كمكي به درك عميق تو نمي كند و نبايد باور كني كه هركس آهسته تر مي خواند ، پس بهتر مي خواند . كند خواني لذت مطالعه را ازتو مي گيرد .

درك مطلب افرادي كه به طور متوسط ، بين 250 تا 300 كلمه در دقيقه مي خوانند ، در حدود 60 تا 70 درصد است ؛ اما همين افراد به راحتي مي توانند سرعت خواندن خود را به 400 تا 1000 كلمه در دقيقه افزايش دهند ، بي آن كه ذره اي از درك مطلب كاسته شود .
تند خواني باعث مي شود تا مطالب كم اهميت را زود بشناسي و بر مطالب مهم ، تاكيد ورزي . براي يادگيري اين مهارت بايد ابتدا سرعت خودت را به دست آوري . براي اين كار از كسي بخواه با ساعتي كه عقربه ثانيه شمار دارد ، خواندنت را اندازه بگيرد . نخست حدس بزن كه چه مقدار لغات در متن وجود دارد و در در چه مدتي مي تواني آن را بخواني . آنگاه از دوستت بخواه ، مثلاً پس از سه دقيقه به تو بگويد وقتت تمام شده است . بايد پيش از اعلام پايان وقت ، تمام متن را خوانده باشي .

در اين مرحله ، هدف ، شكستن زمان است . البته سرعت خواندن با توجه به متن هاي مختلف ، متفاوت مي شود .
اكنون با روش زير ، سرعت خواندنت را محاسبه كن :
1- وقتي كه ثانيه شمار ساعتت به عدد شصت رسيد ، زمان را دقيقاً به خاطر بسپار؛
2- مطلب مورد نظر، مثل كتاب درسي و... را بدون حركت لب ها بخوان ؛
3- بلافاصله بعد از اين كه مطلب به پايان رسيد ، زمان پايان خواندن را با دقيقه ها و ثانيه ها يادداشت و همه را به ثانيه تبديل كن ؛ مثلاً ، مطلب را درهفت دقيقه و يازده ثانيه خوانده اي ، اين مدت برابر با 431 ثانيه است ؛
4- تعداد كلمه هاي متن را بشمار ؛ مثلاً مطلب تو 2720 كلمه است . اين تعداد را بر طول مدت زمان خوان (431) تقسيم و بعد در عدد شصت ضرب كن . بااين كار ، سرعت خواندنت - كه 33 كلمه در دقيقه باشد - به دست ميآيد .
تذكر : تنها با تمرين و عادت دادن چشم به حركت سريع ، نمي تواني به تند خواني مطلوب دست يابي ، بلكه بايد انگيزه خواندن را در خودت ايجاد كني و در صورت قدرت ، امكانات زيادتري را د راختيار بگيري .
كوشش من بر اين است كه نشان دهم تند خواني منافاتي با درك صحيح وخوب ندارد .

تو بايد اين هدف و مقصد روشن و معقول را تا آخر بحث در نظر داشته باشي كه سه صفحه خوانده ودرك شده ، بهتر از يك صفحه اي است كه خوانده و درك نشود ومقدار زماني هر دو يكي باشد .

در تند خواني ، بايد كتاب را به گونه اي ورق زد كه مكثي در آن نباشد و از به هدر رفتن وقت جلوگيري كند . از اين رو صفحات كتاب بايد از هم جدا باشند و به هنگام مطالعه ، با يك دست چشم را هدايت كن و با انگشت سبابه دست ديگر ، از بالاي صفحه ، ورق را برگردان . از اين روش ، راست دستان و چپ دستان به يك اندازه مي توانند استفاده كنند .

يادت باشد كتابي كه به دستت مي رسد نياز به يك بررسي مقدماتي دارد . كتاب را به سرعت ورق بزن و به سوال هاي زير پاسخ بده :
1- ساختمان كتاب چگونه است ؟
2- مطالب مهم كدام است ؟
3- آيا قبلاً چيزي درباره اين مطلب و يا مطالب مي دانستي ؟
4- مباحث آن تا چه مقدار مشكل است و مطلب ، دشوار طرح شده است يا آسان ؟
مطالعه را با رسم « درخت حافظه » آغاز كن . ابتدا براي خودت مشخص كن كه چه اندازه از كتاب را مي خواهي ياد بگيري . روش درخت حافظه ، از نظر اثرگذاري در يادگيري ، كارآرايي بسيار بالايي دارد . براي اين كاربايد عنوان كتاب يا هر بخش را ريشه درخت فرض كني و آن را درون يك مربع ، دايره ، مستطيل و يا هر شكل هندسي دلخواه ديگري قرار بده و آنگاه عناوين اصلي و فرعي را روي شاخه هاي اصلي و فرعي بنويس .

در اين روش از هر دو نيمكره مغزت به خوبي استفاده مي كني .
در تند خواني ، بايد حتماً با دست بخواني ؛ چون اين كار ، مانع از برگشت دوباره خواني مي شود . پس خيلي ساده ، نوك انگشت خودت را ، زير اولين كلمه بگذار و با سرعت به جلو حركت كن ، سپس انگشت را در آخر هر سطر بردار و زير خط بعدي بگذار و به خواندن ادامه بده . با چشمهايت مستيقماً بالاي نوك انگشتانت را بخوان و بالا رفتن سرعت خودت را ببين . فراموش نكن كه به هيچ وجه نبايد از مداد ، خط كش و يا چيز ديگري استفاده كني .

به هيچ وجه در حال مطالعه ، واژه ها را آرام آرام د رذهنت تلفظ نكن . اگر چنين حالتي داري ، بايد بلافاصله آن را ترك كني . هدف تند خواني ، انتقال مستقيم مفاهيم ، به ذهن تو است تا منظور نويسنده را بي آن كه لغت ها را در ذهنت تكرار كني دريابي . اين را بدان كه واژه ها وسيله اي براي انتقال معاني هستند و وقتي تو ، جان كلام را دريافتي ، لازم نيست معناي تك تك كلمات به كار رفته در جمله را بداني . پس تو بايد در پي يافتن معناي كامل جمله باشي و نه معناي هر كلمه . ترك « درون خواني » مشكل است ، اما محال نيست . يكي از راه ها ، ديدن جمله به جاي كلمه است . تو بايد با تمرين ، اين مهارت را بياموزي . تمرين و باز هم تمرين .

مساله ديگر ، علامت گذاري در صفحات كتاب است . اغلب آدمهاي باسواد ، با روش هاي غلط اين كار را مي كنند . تو خود ديده اي و من ديگر نيازي نمي بينم تا روشهاي اشتباه را مطرح كنم ؛ اما روش مناسب را الآن ياد مي گيري :
هر وقت به موضوعي مهم برخوردي علامت تيك در كنار صفحه قرار بده . اين كار ، هم نكته ي مهم را مشخص مي كند و هم بعدها در صورتي كه نياز نداشته باشي ، به راحتي مي تواني اثرش را پاك كني .

اگر در مطالعه مجدد كتاب ، همان مطلب علامت گذاري شده ، مهم به نظرت آمد ، يك علامت تيك ديگر براي تاكيد بگذار . هنگام مطالعه ، سوالهاي زير كمك مي كند تا كتاب را بسنجي :
• آيا به روشني ، هدف نويسنده را دريافته اي ؟ اگر نه ، مقدمه آن كتاب را بخوان
• آيا فهميده اي كه نويسنده چگونه مطلب را آغاز كرده است ؟ روش كلي او در عرضه مطلب چگونه است ؟ نكته هاي اصلي و فرعي كدامند ؟ براي پاسخ به اين سوال ها فهرست كتاب را بررسي كن .
• نتيجه گيريهاي نويسنده چيست ؟ آيا با آن موافقي ؟ چرا نويسنده به چنين نتايجي رسيده است ؟ به نظر تو نويسنده در چه زمينه هايي ضعيف است ؟ آيا در برداشت هاي او ضعف هست يا در نتيجه گيري هاي او ؟
• اين نويسنده را با نويسنده ي ديگر - كه قبلاً از او كتابي خوانده اي - مقايسه كن . آيا كتاب ، مطلب تازه اي عرضه كرده است ؟ آيا چيزهاي ديگري كه خوانده اي ، اين مطالب را تاييد مي كند يا رد ؟ چگونه و در چه مواردي ؟
• آيا مي تواني ارتباطي منطقي بين مطالب كتاب با يادداشت هاي قبلي ات برقرار كني ؟
صحبت ديگر من در تند خواني ، روي يادآوري است . در پژوهشها ثابت شده است كه اگر 20% وقت خودت را صرف خواندن كني و 80% ديگر را به يادآوري بپردازي ، موثرتر از آن است كه تمام همت خودت را بر روي خواندن بگذاري . يادت باشد كه با طوطي وار خواندن كتاب ، به قافله دانش صحيح نخواهي رسيد . راه درست يكي است و بقيه مسيرها به بن بست يا پرتگاه ختم مي شود .

سرعت در تند خواني ، چيزي است كه مرتب بايد مد نظر باشد . اين را متوجه شدي كه هر كسي مي تواند تند خوان شود ؛ اما اگر هنوز اندكي شك داري ، توصيه مي كنم مدتي فكر كني . ببين ، تو عادت كرده اي كه با سرعتي بين 80 تا 300 كلمه در دقيقه بخواني و چنين سرعتي را براي خودت عادي بداني و اشكالي هم در آن نبيني ؛ ولي اگر آموزش ديده بودي كه با سرعت 400 كلمه در دقيقه بخواني ، به آن عادت مي كردي و آن را ، سرعت معمولي مطالعه اي مي دانستي .

پس براي ياد گرفتن اين مهارت ، بايد خوب وقت بگذاري و تمرين كني . شعاع ديد نيز شاخه ديگر اين مهارت است . گسترش ميدان ديد ، يكي از راه هاي موفقيت تو در تند خواني به حساب مي آيد . تو قبلاً عادت كرده بودي هربار فقط يك يا دو كلمه را ببيني ، در حالي كه بايد در يك نگاه ، چند لغت يا يك جمله را يك جا ببيني و بخواني . لازم نيست همه كلمات را به طور دقيق بخواني ، بلكه مي تواني فقط لغت هاي مفيد و معنادار را بخواني واز خواندن بقيه ، چشم پوشي كني .
بنابراين ، تقريباً 50% لغت ها را بايد بخواني ، مگر اين كه مطلب داراي فرمول باشد . چشم هايت در يك نگاه از تمامي كلمات فيلمبرداري مي كند و بلافاصله به مغز مي فرستد . لذا نگراني ، اضطراب و ترس از نفهميدن را از خودت دور كن و به خود بقبولان كه ميتواني و كار نشد ندارد .