|
فرانسه توسط ارتش آلمان نازي اشغال شده است ، اوايل سال 1940 دولت مردمي ژنرال دوگل در تبعيد به سر مي برد و رژيم خود فروخته مارشال پتن همچون سگي دست آموز از منابع رايش سوم ، دفاع مي كند . اقتصاد سقوطي هولناك را تجربه مي كند و فقر و گرسنگي بيداد مي كند . جنگ همچون هشت پايي غول آسا ، پاهاي بلند خود را به دور كره خاكي مي پيمايد و همه جا را در مي نوردد ، از اروپا تا خاور دور، از آفريقا تا آمريكا .
آتش خانمان براندازجنگ در اروپاي غربي صنعتي و مدرن بيش از هرجايي زبانه مي كشد ، اينجا اين اختاپوس كريه المنظر بيش از هرجايي قرباني مي گيرد ، پيرو جوان ، زن و مرد و خردسال و بزرگ سال از هر مقام و مرتبه اي را مي توان در ميان طعمه هاي او يافت و فرانسه ي مارشال پتن يكي ازمخوف ترين شكارگاههاي هيولاي جنگ جهاني است .
كنام گشتاپوو اس-اس ، جولانگاه كفتاران و لاشخوراني كه هرجا جنازه اي برزمين باشد ، آن محل خانه ي آنهاست . انگلستان ، تنها جزيره مقاومت و پايداري در آن سوي كانال مانش محصور است و در زير باراني از بمب و خمپاره در انتظار كمك از آنسوي اقيانوس نشسته و آمريكا در خاور دور، نبردي هولناك را در برابرارتش ژاپن رهبري مي كند .
افق اميد هرلحظه كم رنگ تر و كوتاهتر مي شود و نور زندگي جاي خود را به تاريكي مرگ مي دهد . جوانان نوخواسته ومردان خانواده بزرگ فرانسه يا در اردوگاههاي كار اجباري به سر مي برند و يا در ميدان نبردي نابرابر جان خود را از دست داده اند . در چنين فضاي تاريك و خفقان آوري است كه گروهي از مردان و زنان دست از جان شسته ارتش سري فرانسه را تشكيل مي دهند ، ارتش مقاومت فرانسه ، ارتش سايه ها .
سايه ها و شبح هاي سرگرداني كه خانواده ، كار و حتي بهترين موقعيت هاي سياسي و اجتماعي خويش را رها كرده اند و با طرد دنياي مرده متحرك اطراف شور زندگي را از نو زنده كرده اند . آنها از ليست زندگان اين دنياي مرده خارج شده اند، هرشب اسمي متفاوت دارند ، در قطاري متفاوت و در شهري متفاوت به سر مي برند . روزنامه ، مواد منفجره و اسلحه حمل مي كنند و در عين زنده بودن بر مرگ غلبه مي كنند . هيچ كس به اندازه آنان درفرانسه اشغال شده به مرگ نزديك نيست اما آنان يگانه كساني هستند كه بر مرگ غلبه كرده اند ، بر ترس از مردن فايق آمده اند و جوزف كسل در فضايي كه هنوز براي اروپاي غربي كاملاً زنده و ملموس است و حتي از زخم هاي آنها رنج مي برد ، روايت گر اين پيروزي بزرگ است .
داستان حيرت انگيز پيروزي بشر ماتريالسيت و مصرف گراي اروپاي غربي بر مرگ و هرآنچه كه آن را به زنجير كشيده است ، ثروت - شهوت – ارزشهاي پوچ و سطحي – بي ايماني و لااباليگري و... بشري كه دوباره با ايمان مي شود – شجاع مي شود – عاشق مي شود ، بشري كه دوباره انسان مي شود ! تمام قيد و بندهاي دست و پاگير و من درآوردي فرو ريخته و ارزشهاي اصيل و عميق جايگزين آن شده ؛ اختلاف طبقاتي – اختلاف جنسي و مرزهاي كافر و مومن همه فرو ريخته و زن و مرد ، اشرافي و كارگر و حتي كمونيست و كشيش در يك سنگر مي جنگند . گاهي در كنار هم ، گاهي بدون آنكه حتي از وجود ديگري خبر داشته باشند ، هركسي به سهم خود علم مبارزه را به دوش ميكشند . فرانسه ظريف و فانتزي كه به رمانتيسم عشق مي ورزيد ، ناگهان خشن و مبارز مي شود و رئاليسم يا ايده آليسم در دنياي انديشه اش فرمانروايي مي كنند .
چطور اين چنين جمع اضدادي روي داد ، روح ظريف و عاشق تجملات فرانسوي كه در نبردي بي رحمانه – خشن و سراسر منطقي مي رزمد !؟ جنگ با تمام بي رحمي و قصاوت ، واقعيت را به آنان تحميل كرده است . خداي تاريخ يك بار ديگر براي اصلاح سرشت بشري دست به كار شده است . بهايي سنگين براي رسيدن به اعتلاي بيشتر – بلوغ و تكامل ، يك زايمان ديگر براي تولد بشري نوين .
ارتش سايه هاي جوزف كسل جهاني بي انتهاست از روحياتي متعدد و پيچيده انسان ميل به آزادي ، عشق به فرزند – همسر – قدرت و هويت و فرهنگ ملي همگي در آن حضور دارند . ديدگاههاي متفاوتي ( از اصالت سود و فايده گرفته تا آرمانهاي اومانيستي ) در آن به مصاف يكديگر مي روند و در اين جاست كه فرانسه خلق شده توسط جوزف كسل نمايي بازسازي شده از« آرماگدون» انجيل يوحناي نبي را مجسم مي سازد . نبردي كه در روزازل ميان تمام نيروهاي خير و تمام نيروهاي شر در گرفت و نيروهاي سپيدي به مدد آذرخش خشم الهي تاريكيها و شياطين را راندند و به دوزخ پرتاب كردند و در انبوهي از افسران گشتاپو و خبر چينان و افراد جان بر كف نهضت مقاومت كه بي وقفه يكديگر را مي كشند و كشته مي شوند ما يكبار ديگر مصاف و نبرد تاريخي همان نبرد مقدس را مي بينيم ، نبردي كه همزمان در دنياي دروني تمامي اين انسانهاي مبارزدر جريان است و ما خوانندگان به مدد قلم تواناي نويسنده از نتايج و عواقب آن به موازات جنگ جهاني باخبر مي شويم .
داستان راويان متعددي دارد ، بعضي ناشناس هستند و برخي ديگر قهرماناني هستند كه در بطن حوادث داستان قرار دارند . ما با ديد يك سرباز آلماني به يك عضو ساده نهضت مقاومت – رئيس اداره عملياتي نهضت – رئيس بزرگ نهضت و هزاران رابط و اعضاي گوناگون مبارزه آشنا مي شويم ، مانند شاهي كه از فراز قصر خويش نظاره گر نبردي بي امان است بر تمام حوادث اشراف داريم و همانند خداوند در خلوت ترين ساعات افراد و شخصيت هاي داستان حاضريم . سرگذشت تلخ بسياري از اين قهرمانان گمنام ( كه حتي خود نيز خود را به اين نام نمي شناسند!) در اين داستان روايت شده كه هريك سندي است از كتاب مقاومت ، ضمن آنكه به مدد چند شخصيت محوري ( ژربيه – فليكس- ماتيلد و ژان فرانسوا ) كه در اغلب حوادث حاضرند انسجام داستان حفظ مي شود .
فضاسازي كامل و با تشريحات دقيق صورت مي گيرد و ما پيش از آنكه شاهد عمل هركاراكتري باشيم ، ابتدا با گذشته و مشخصـــات او آشنـــــــا مي شويم . آينده مبهم و فضاي مه آلود داستان آنقدر حجيم است كه نويسنده نياري نمي بيند تا با افزودن به ابعاد ناشناخته قهرمانانش به آن دامن زند .
عاقبت اكثر اين قهرمانان در مكاني يا جايي ميان حماسه و تراژدي درنوسان است .كدام يك بيشتر سنگيني مي كند ؟ حتي ما كه نسل آينده قهرمانان كتاب محسوب مي شويم نمي توانيم جواب قاطعي به اين پرسش بدهيم . شايد به اين سبب كه ما برخلاف كاراكترهاي كتاب مجبور به پاسخ دادن به سئوالهاي پايه اي و مهم ترنشده ايم كه اينكه فلسفه حيات بشري چيست و براساس چه ارزشها – قوانين و اخلاقياتي استوار است ؟ جوزف كسل به ما اين فرصت را مي دهد كه در خلاء عدم اجبار و شرايط طاقت فرساي جنگ ، عاقلانه تر – عميق تر – دقيق تر به اين پرسش ها پاسخ دهيم . او براي راهنمايي ما تجربه ي نسل جنگ جهاني را به ما عرضه مي كند نسلي كه در فضايي آكنده از بيم و هراس ، ايده آليسم و رئاليسم و به صورتي ضربتي به اين سئوالات پاسخ داد و به سوي سرنوشت خويش شنافت . اينك نوبت ماست كه در فضايي آرامتر و با فرصتي بسيار بيشتر به اين سئوالات بينديشيم ، سئوالاتي كه دنياي آينده و حال ما را خواهند ساخت .
|
