ما قدر نويسندگانمان را نمي‌دانيم
گروه: گزارشات
نویسنده: سجاد صاحبان‌زند

سيمين دانشور، رضا سيدحسيني، علي‌اشرف درويشيان و فاطمه راكعي از نامزدي نوبل ادبي سيمين بهبهاني مي‌گويند

سيمين بهبهاني نامزد نوبل ادبي شد. او پيش از اين نيز 2 بار نامزد دريافت اين جايزه شده بود، اما هر دو بار اتفاقاتي او را از رسيدن به جايزه محروم كرد. پيش از اين شخصيت‌هايي چون محمدعلي جمالزاده، احمد شاملو و محمود دولت‌آبادي نيز نامزد دريافت اين جايزه ادبي شده‌اند. با اين همه هنوز هيچ نويسنده ايراني نتوانسته به اين جايزه دست پيدا كند.

ادبيات در ايران ريشه‌هاي عميق و كهنسالي دارد. بسياري از نويسندگان و شاعران بزرگ جهان، همواره خواسته‌اند خود را به اين ريشه‌ها مرتبط كنند. از گوته آلماني گرفته كه به حافظ عشق مي‌ورزيد تا فيتز جرالد انگليسي كه با ارادت فراوان خيام را به انگليسي ترجمه كرد. با اين همه ادبيات امروز ايران، آنچنان كه بايد مورد توجه جايزه‌هاي جهاني از جمله نوبل ادبي قرار نمي‌گيرد. نامزد شدن سيمين بهبهاني، بار ديگر اين گزينه را پيش روي ما مي‌گذارد كه ادبيات ايران، نوبل ادبي را از آن خود خواهد كرد يا نه؟

سيمين دانشور: محدوديت زبان فارسي دليلي براي نگرفتن نوبل ادبي نيست سيمين دانشور يكي از پيشگامان رمان‌نويسي مدرن در ايران است. وي كه خود نيز به گواه بسياري از منتقدان و كارشناسان ادبي، شايسته دريافت جايزه نوبل است ضمن ابراز خوشحالي از شنيدن اين خبر مي‌گويد:

<اميدوارم نامزدي او به برنده شدنش در جايزه منجر شود. اما مي‌دانيم كه بين نامزد شدن تا برنده شدن نوبل ادبي، كمي فاصله وجود دارد.>اين نويسنده مطرح و پيشكسوت ادبيات ايران كه به تازگي رمان <كوه سرگردان> را نيز آماده چاپ كرده است به نامزدي خود در 2 سال قبل اشاره مي‌كند و مي‌افزايد:

<آقاي خاتمي و خانم عبادي نيز نامزد اين جايزه بودند كه خانم عبادي برنده جايزه صلح نوبل شد. من نيز تا مراحل پاياني آن بالا آمدم، اما به هر حال برنده نشدم.> نويسنده رمان ماندگار <سووشون> در مورد عدم توفيق نويسندگان ايراني در اين جايزه ادبي مي‌گويد:

22 نكته وجود دارد. اول آن كه به هر حال نويسندگان خوبي در جهان فعاليت مي‌كنند كه چشم پوشيدن از آنها آسان نيست و ديگر اينكه نگاه جايزه‌دهندگان نوبل، بيشتر به غرب محدود است.> وي مي‌افزايد: <البته نويسندگاني از ساير مناطق جهان نيز نوبل ادبي گرفته‌اند. به طور مثال مي‌توان از تاگور، شاعر خيلي خوب هندي نام برد كه به شيراز هم آمد.> دانشور سپس به ديدار خود با اين شاعر اشاره مي‌كند و مي‌گويد:

<من در آن دوران در كودكستان بودم. تاگور بچه‌ها را خيلي دوست داشت، به همين دليل به كودكستان ما آمد.> سيمين دانشور كه آثار او به 17 زبان بين‌المللي ترجمه شده و خود نيز در اين عرصه آثار قابل توجهي دارد در مورد محدوديت زبان فارسي مي‌گويد: <به نظرم محدوديت زبان فارسي آن‌قدرها مهم نيست. آثار من ترجمه مي‌شود و آنها مي‌توانند آنها را بخوانند. اما آنها جايزه را به كسي مي‌دهند كه احتمالاً بهتر است.

مثلا شما هارولد پينتر را در نظر بگيريد. او داراي انديشه است. او بنيانگذار سبكي است كه ما آن را با عنوان ( Angry menمردان خشمگين) مي‌شناسيم. همه چيز به نوشته‌ها برمي‌گردد، نه ترجمه يا محدوديت زبان فارسي.> رضا سيدحسيني:ما قدر نويسندگان خودمان را نمي‌دانيم رضا سيدحسيني يكي از مترجماني است كه سهم بسزايي در معرفي آثار ادبي جهان و به‌ويژه ادبيات فرانسوي به ما دارد. وي ضمن ابراز خوشحالي از نامزد شدن سيمين بهبهاني در جايزه نوبل ادبي، به علاقه خود به شعر او اشاره مي‌كند و مي‌گويد: <با اينكه به نظرم بين اعلام نامزدها و گرفتن جايزه كمي فاصله وجود دارد، اما اميدوارم كه بهبهاني در اين عرصه نيز موفق باشد. كارهاي او در چند سال اخير، فوق‌العاده خوب بوده است.>

مترجم كتاب‌هايي چون <طاعون> و <ضدخاطرات> در مورد عدم توفيق نويسندگان ايراني در جايزه نوبل گفت: <علت اصلي اين است كه ما قدر نويسنده‌هاي خودمان را نمي‌دانيم. آدم بايد خودش قدر نويسنده‌ها و شاعرهايش را بداند و آنها را به ديگران معرفي كند. آن وقت است كه دنيا به اين نويسندگان توجه خواهد كرد.> اين مترجم افزود: <آنها نمي‌توانند هيات اكتشافي بفرستند تا نويسنده‌هاي ما را كشف كنند. ما خود بايد اين كار را انجام دهيم، در حالي كه بزرگ‌ترين كار ما اين است كه به هم دهن‌كجي نكنيم.> مولف كتاب <مكتب‌هاي ادبي>

محدوديت زبان فارسي را به هيچ‌وجه دليلي براي عدم توفيق ادبيات ايران در عرصه جهاني مطرح ندانست و در مورد جايزه نوبل گفت: <كسي برنده نوبل مي‌شود كه كارش ارزش ادبي داشته باشد. سياست و اخلاق نمي‌تواند توليد ادبيات كند و جايزه نوبل ادبي، در وجه اول يك جايزه ادبي است و نه چيز ديگر.> علي‌اشرف درويشيان:اميدواريم نوبل ادبي به ايران بيايد علي‌اشرف درويشيان در مورد نامزد شدن سيمين بهبهاني به بيانيه‌اي اشاره مي‌كند كه كانون نويسندگان ايران در مورد اين شاعر صادر كرده است. او به عضويت فعال سيمين بهبهاني در اين كانون اشاره مي‌كند و مي‌افزايد:

<براي ما سبب مسرت است كه ايشان نامزد نوبل شده‌اند. آثار اين شاعر به چند زبان ترجمه شده و او مي‌تواند گزينه لايقي براي دريافت نوبل ادبي باشد. همه ما اميدواريم اين جايزه به يك ايراني تعلق بگيرد.> اين نويسنده مطرح معاصر، سپس به سابقه نامزدي نوبل ادبي ايران اشاره مي‌كند و از محمدعلي جمالزاده نام مي‌برد. او مي‌افزايد: <به هر دليلي كه بوده، نامزدي اين نويسنده چندان مطرح نشد. به غير از اين نويسنده، افرادي مثل احمد شاملو و محمود دولت‌آبادي هم بوده‌اند اما به هر حال دريافت جايزه احتمالاً شرايطي دارد كه سبب شده نوبل ادبي به ايران نيايد.>

درويشيان ضمن بيان اينكه نامزد شدن سيمين بهبهاني افتخاري براي جامعه ادبي ايران و كانون نويسندگان است، در مورد عدم توفيق نويسندگان ايراني مي‌گويد: <مهجوريت زبان آنچنان مطرح نيست، بسياري از نويسندگان جهان كه داراي زبان‌هاي مهجور بوده‌اند، جايزه نوبل ادبي را دريافت كرده‌اند.> وي مي‌افزايد: <توجه جهاني به آثار يك نويسنده سبب مي‌شود تا آثار او به زبان‌هاي ديگر ترجمه و مطرح شود.>وي در مورد فعاليت‌هاي فراادبي نويسنده و نقش آن در معرفي بيشتر او گفت: <نويسنده‌اي كه چشم‌هايش را بر جهان پرآشوب مي‌بندد، نويسنده‌اي كه فجايع جهان را ناديده مي‌گيرد، نويسنده‌اي كه انزوا مي‌گزيند، حتماً موفقيت كمتري خواهد داشت.>

فاطمه راكعي:سيمين بهبهاني شاعر بزرگي است فاطمه راكعي از شاعران موفق اين سال‌هاست. وي كه از اعضاي هيات مديره انجمن شاعران ايران نيز هست در مورد انتخاب سيمين بهبهاني به عنوان نامزد جايزه ادبي نوبل مي‌گويد: <او يكي از شاعران بزرگ ايران است و جدا از مسائل فكري و سياسي كه حق مسلم هر نويسنده‌اي است، داراي ارزش‌هاي شعري غيرقابل انكاري است. ممكن است من شيوه فكري او را بپسندم يا نه، اما نمي‌توان از ارزش شعري او به سادگي گذشت.

نامزدي او و افرادي مثل شاملو براي ادبيات ما ارزشمند است.> اين شاعر معاصر معتقد است كه گرچه در سال‌هاي اخير شائبه‌هايي سياسي را براي نوبل ادبي قائل شده‌اند، با اين همه دريافت اين جايزه به خصوص توسط يك زن شاعر ايراني بسيار ارزشمند است.وي در مورد معرفي شاعران ايراني توسط انجمن شاعران ايران به تغييراتي كه در سطح مديريتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به وجود آمده اشاره كرد و گفت: <متاسفانه بودجه ما به يك‌چهارم كاهش يافته است و به همين دليل ما نتوانسته‌ايم به برنامه‌هايي كه مي‌خواهيم، به طور كامل برسيم.>

وي افزود: <رفت و آمدهاي بين‌المللي هزينه‌هاي زيادي در بر دارد. اما ما از ارتباط با مراكز بين‌المللي ادبي غافل نبوده‌ايم و همواره سعي كرده‌ايم با شاعراني كه به ايران سفر مي‌كنند تعامل داشته باشيم. اما متاسفانه اين تعامل‌ها خيلي كم صورت مي‌گيرد.>اين شاعر در مورد عدم موفقيت ادبيات ايران در عرصه بين‌المللي به عدم ارتباط‌هاي ارگانيك و منظم با مراكز ادبي دنيا اشاره كرد و افزود: <از طرف ديگر آثار شاعران ما مثل فروغ، شاملو و سپهري به خوبي ترجمه نشده‌اند. از طرفي هيچ دليل ژرفي براي انتخاب برخي از آثار آنها نيست و به سليقه مترجم مرتبط است. به همين دليل است كه آثار نيما و اخوان كمتر ترجمه شده‌اند، با اينكه داراي ارزش‌هاي زيادي هستند.> وي معتقد است كه ما شاعران بسيار خوبي داريم كه متاسفانه به خوبي به دنيا شناسانده نشده‌اند.

سيمين بهبهاني:ترجمه شعر فارسي دشوار است سيمين بهبهاني، بانوي غزل ايران، سومين بار است كه نامزد نوبل ادبي مي شود. او كه در سال 1997 و 2001 در اين جايزه معتبر بين‌المللي مطرح شده بود مي‌گويد: <نمي‌توانند ديگران را نفي كنند. انتخاب كردن در ميان اين همه نويسنده كه فعالانه كار مي‌كنند، كار آساني نيست.> سيمين بهبهاني كه پيش از اين نيز جايزه‌هايي چون <حقوق بشر>، <كارل فان اوسيسكي> و <جايزه صلح پراگ> را دريافت كرده است در مورد عدم توفيق نويسندگان ايراني در جايزه نوبل ادبي مي‌گويد: <علت اصلي همان محدوديت زبان فارسي است، ما با زباني شعر مي‌گوييم كه در برابر شعر جهاني از مخاطبان كمتري برخوردار است.

انگار ما در حال كار كردن در قوطي كبريت هستيم و صدايمان به كسي نمي‌رسد.>اين شاعر نامآور، خصوصيات كنايي، جناس‌ها و ساير صنايع ادبي را از ديگر نكاتي مي‌داند كه در عدم معرفي درست شعر فارسي به جهان موثر است. <به عنوان مثال شعر حافظ با همه زيبايي‌اي كه دارد واقعاً قابل ترجمه نيست.>او مي‌افزايد: <شعر و ادبيات فارسي پر است از كنايه، جناس و بقيه صنايع شعري كه در هنگام ترجمه به درستي برنمي‌گردند. از طرفي موسيقي موجود در شعر فارسي، قابل ترجمه نيست.

اين موسيقي حتي در شعر افرادي مثل شاملو نيز وجود دارد.>وي در مورد محدوديت زبان فارسي و دوري آن از زبان‌هاي مطرح جهاني مي‌گويد: <زبان‌هاي آلماني، ايتاليايي، اسپانيايي و انگليسي از يك ريتم هستند. درست است كه ريشه زبان فارسي نيز با آنها يكي است، اما تفاوت‌هايي كه وجود دارد سبب مي‌شود كه انتقال مفاهيم با دشواري‌هايي روبه‌رو باشد.> سيمين بهبهاني كه در سالهاي اخير برنده جايزه‌هايي مثل <جايزه شعر كارنامه 1383، <انجمن بنياد پژوهش‌هاي زنان 1997> و <جايزه شعري بيژن جلالي 1383> نيز بوده، در مورد علت‌هاي ديگر عدم توفيق نويسندگان ايراني در جوايزي مثل نوبل مي‌گويد:

<متاسفانه ما در سال‌هاي اخير رودرروي جهان قرار گرفته‌ايم، نه در كنار آنها. اين است كه آنها كمتر به ما توجه نشان داده‌اند.>

او در پايان افزود: <نامزد شدن براي جايزه خود به خود مويد لياقت نيست. بايد منتظر نتيجه شد، هر كس مي‌تواند با ارسال مدارك خود را نامزد اين جايزه كند، اما نامزد شدن من اينگونه نبوده است. من هنوز فرصت نكرده‌ام مداركم را براي اين بنياد ارسال كنم. در حال حاضر اين نكته براي من اهميت دارد كه هموطنانم اين لطف را به من داشته‌اند كه مرا براي دريافت جايزه، پيشنهاد كنند.>