زرتشت يكي از شخصيت هاي مذهبي تاريخي است كه گرچه پيام و افكار و تعليماتش پس از پيمودن قرنها به امروز رسيده ، ولي خودش همچنان در هاله اي از ابهام و اسرار پوشيده شده مانده و تاكنون هم موضوع بحثهاي داغ و اظهار نظرهاي ضد و نقيض تاريخنگاران و پژوهشگران است .
اختلاف عقيده از معني نام او گرفته تا سرزمين محل تولد و مباني فكري او وجود دارد . نام زرتشت چنانكه از سروده هاي خود او برمي آيد ( زرت اوشتره اسپتيمه ) است كه براي آن معناي بسياري از اخترشناسي و ستاره شناسي و ستاره طلايي تا دارنده شتر زرين و دارنده شتر پير ذكر شده كه از ميان آراي موجود بر روي معني آخر توافق بيشتري وجود دارد . تاريخ ظهور زرتشت هم مانند ديگر مطالب مربوط به او بحث انگيز است . اين تاريخ را از 6000 تا 600 سال پيش از ميلاد برآورد مي كنند و البته هر كس براي اثبات نظريه خود دلايلي دارد ولي محاسبات سنتي تاريخ ظهور او را 660 سال قبل از ميلاد مسيح مي داند .
درباره محل تولد زرتشت هم چندين نظريه وجود دارد . بعضي ها او را متولد ري مي دانند در حالي كه عده اي ديگر معتقدند كه او در سرزمين آذربايجان يعني در غرب ايران متولد شده است . در عين حال بعضي ديگر كه امروزه اكثريت هم دارند معتقدند كه زرتشت متعلق به نواحي شرقي ايران يعني اطراف خوارزم و مرو و هرات است اما آنچه به طور سنتي درباره او آمده چنين است : در حدود سالهاي 660 قبل از ميلاد ، در آذربايجان و نزديك درياچه اروميه طفلي از تبار شاهان ماد بدنيا آمد كه نام پدرش پوروش اسپه و نام مادرش دغدو بود .
او تا سن 15 سالگي پيش پدرش كه مردي دانشمند و پرهيزگار بود تعليم ديد و پرورش پيدا كرد و در 15 سالگي از جامعه كناره گيري كرد و به تفكر پرداخت و در سن 30 سالگي به پيامبري مبعوث شد و تازه در اين وقت نام زرتشت به خود گرفت كه معني آن اين است ( كسي كه نور طلايي بر سرو صورت دارد ). زرتشت دوازده سال به تبليغ دين خود در نواحي غربي پرداخت ولي سران قوم شروع به دشمني با او كردند به طوري كه زرتشت ناچار از ترك سرزمين زادگاه خود شد و به نواحي شرقي ايران گريخت .
او در بلخ نزد گشتاسپ كه پادشاه آن سرزمين بود رفت و او را به دين خويش دعوت كرد و گشتاسپ هم كه به عقايد او گرويده بود به حمايت از او پرداخت و دين او را در آن نواحي گسترش داد .
زرتشت به غير ازگشتاسپ حاميان بانفوذ ديگري هم در بلخ داشت كه يكي از آنها جاماسپ وزير دانشمند گشتاسپ و ديگري فرشوشتر برادر جاماسپ بود كه زرتشت دختر او را به زني گرفت و دختر خود به نام پورو چيستي را هم به جاماسپ داد . زرتشت 35 سال در بلخ مشغول تبليغ دين خود بود و با حمايت گشتاسپ در آن نواحي پيروان زيادي به دست آورد ولي عده اي هم كه پرقدرت ترين آنها ارجاسپ پادشاه توران بود به مخالفت و دشمني با دين جديد پرداختند و جنگهاي متعددي هم به همين دليل در آن نواحي درگيرشد تا اينكه بالاخره در يكي از اين جنگها و در حمله اي كه ارجاسپ به بلخ كرد آتشكده بلخ ويران شد و هشتاد موبد هم در آن كشته شدند كه زرتشت نيز با 77 سال سن در ميان آنها بود .
|