موش و گربه
گروه: نقد و ادبيات
نویسنده: گونتر گراس
منبع: حسين مقدم

موش و گربه نمايشگرزندگي در سالهاي جنگ جهاني دوم است. داستان سر گذشت نوجواناني است كه در ابتداي سنين بلوغ با جنگ آشنا مي شوند، با آن بزرگ مي شوند و رشد مي كنند و سرانجام به جبهه هاي شرق يا غرب نبرد فرا خوانده مي شوند.

مگر نه آنكه زندگي يك نبرد بزرگ است؟ در دنياي اطراف ما و در پس زندگي روزانه هر يك از ساكنان اين كره خاكي نبردي بي امان در جريان است ، هر كس براي بتي مي جنگد : اميد و آرزو و آرمان و ايدئو لوژي ثروت يا شهرت و... در اين نبرد سهمگين ، قوي ضعيف را از پا در مي آورد ، مي بلعد يا مي درد . و گونتر گراس اين جنگ پنهان و فرساينده را كه در پس دنياي آرام و به ظاهر با ثبات ما مخفي شده و اندك اندك روح ما را مي تراشد ، خرد مي كند و به تباهي مي كشاند، در فضايي از جنگ جهاني دوم باز آفريني كرده است. در فضايي سياه و غمگين كه عفريت جنگ به هر خانه اي سر مي زند و همه را ( از پيرو وجوان زن و مرد و كودك) به كام خود مي كشد، گراس بشر امروز را به تصوير كشيده است. بشر متمدن و غرقه در رفاه دنياي صنعتي كه در نبردي صد بار خونين تر و ترسناك تر از جنگ جهاني گرفتار شده است و براي حفظ هويت و آزادي اش با چنگ و دندان مبارزه مي كند، درست مانند جوانان سالهاي 1940 كه با جنگ پا به دنياي بزرگسالي گذاردند و هويت و معني پيدا كردند، بشر امروزي هم آيين ورود به دنياي بزرگسالي را در وراي همين نبرد روزانه معني مي كند و تجسم مي بخشد.

نسلي كه در 1940 براي آزادي و استقلال خودش فاشيست نازي و ناسيوناليسم افراطي ژاپني را به چالش طلبيد حالا مجموعه اي از ارزشها اخلاقيات و قوانين اقتصادي ، اجتماعي و سياسي جهان صنعتي را كه قصد به سخره گرفتنش را دارند به مبارزه مي خواند و در همين مبارزه است كه هويت خويش را باز مي يابد و براي زندگي آينده اش تجربه مي اندوزد. به روايتي گراس به هيچ عنوان اعتقاد ندارد كه ما در دنياي آرامتر، با ثبات تر و زيباتر از دنياي جنگ جهاني زندگي مي كنيم بلكه از بسياري از جهات فضاي مشتركي ازغم ها- ناكامي ها و تلخي هاي روزگار جنگ را تجزبه مي كنيم، جنگ در برابر دشمن اهريمني و مخوف كه به دنبال بمباراني از تبليغات و هجوم هاي پي در پي ، قصد برده كردن ما را دارد! ( همانگونه فاشيسم آلمان با تبليغات دكتر گوبلز و هجوم و يورش ارتش رايش انديشه برده كردن بشر را در سر مي پروراند!!).

پس ما همگي فرزندان جنگ هستيم در آغوش اين عفريته آدم خوار پا به عرصه وجود مي گذاريم ، در كنارش بزرگ مي شويم و سرانجام به آغوشش باز مي گرديم و در اين دور طولاني هر كس مي تواند قهر مان جنگ باشد . همانطور كه قهرمانان داستان گراس اغلب مجنون، معيوب وعليل اند مانند يواخيم مالكه قهرمان محوري داستان كه تصميم دارد دلقك سيرك شود اما در نهايت قهرمان جنگ از آب در مي ايد، قهرماني كه وقتي براي مرخصي به خانه باز مي گردد، ديگر حاضر نمي شود به جبهه نبرد باز گردد و فرار مي كند تا در اعماق ژرف آبهاي دريا بالتيك مدفون شود، آخرين تلاش قهر مانانه يواخيم مالكه براي شكستن حلقه نبرد ! مردي كه با جنگ آشنا شد ، در كنارش رشد كرد و در آخرين لحظه از آغوش اين عفريته آدم خوار گريخت!! تا راهي نو در مقابل اطرافيانش بگشايد و ثابت كند كه در دنياي درون و بيرون ما براي همه خدايان كوه المپ ملكي براي فرمانروايي وجود دارد و جهان خلقت يكسره به فرمان زئوس(خداي خدايان) نيست.

موش و گربه اثري اعجاب انگيز، تكان دهنده و غمگين است كه از نثري پيچيده وتكنيك خاص و غريبي سود مي برد و از زبان نويسنده و شرح داستانهاي او درباره مالكه و ديگر قهرمانان داستان روايت شده است و سر گذشت مالكه ،( به عنوان سوم شخص ميان نويسنده و خواننده) چنان طراحي و پرداخته شده كه وجوه منحصر بفرد زندگي را به نمايش بگذارد؛ نبرد براي هويت- هدف و آرزو- استقلال وطن و اصلاح اختلافات طبقاتي.

موش و گربه سندي گوياسبت از زندگي در غرب و آنچه بر انسان غربي گذشته و مي گذرد. گونترا گراس نويسنده شهير آلماني در پس تجربه و تحليل زندگي يواخيم مالكه و ديگر قهر مانانش زندگي انسان صنعتي را با همه درد و نكبتش به تصوير مي كشد تا جايزه نوبل ادبيات را بربايد و مانند بسياري از گذشتگان و هم نسلانش بر رسالت هنر( كه همانا بيان و به تصوير كشيدن حقيقت امروز و ساختن دنياي ايده آل فرد است) انگشت تاكيد بگذارد و در اين راه شگرف از اسطوره و افسانه و حقيقت و واقعيت سود مي برد و در حالي كه از تفاوت حقيقت و واقعيت يا افسانه و اسطوره آگاه است اما در نهايت نويسنده اي تخيلي باقي مي ماند تا از زندگي واقعي و خام انسانهاي معمولي جهان اطرف ما قهرماناني اساطيري بسازد ! قهر مانان نبرد زندگي!