|
مروري بر كتاب
کتاب جامع السعادات یکى از شناخته شده ترین کتابهاى اخلاقى است که در فرهنگ تشیع فراهم آمده است. و نیک مى دانیم که کتاب معراج السعادة نگاشته فرزند ملا محمد مهدى نراقى یعنى ملا احمد نراقى (که براى فارسى زبانان شناخته شدهترین کتاب اخلاقى است) ترجمه و اقتباسى از کتاب جامع السعادات است. ملا احمد نراقى در تمجید از کتاب جامع السعادات چنین نگاشته است:
«وبهترین نسخ کتب از حیثیت نظم و ترتیب و حسن ترکیب و تعبیر لایق و تحقیق فایق و اشتمال بر آیات و اخبار وارده در شریعت و احتواى بر مقالات ارباب عرفان و اساتید حکمت که در این فن شریف تالیف و تصنیف شده کتاب موسوم به جامع السعادات است که از تالیفات عالم حامل و عارف واصل و حکیم کامل و فقیه فاضل والد ماجد بزرگوار این ذره بى مقدار است» .
از این رو باید اذعان کرد که این دو مؤلف نستوه در نشر و گسترش ارزشهاى اخلاقى جامعه تشیع و تربیت و تهذیب آنان در طى سالیانى متمادى - که هم چنان استمرار یافته - نقش به سزایى داشته اند.
مؤلف جامع السعادات انگیزه خود را از تالیف کتاب به روشنى تبیین نکرده است، اما به نظر مىرسد که رویکرد ایشان به اخلاق و عرفان نظرى و عملى که از او در نگاه فرزندش (ملا احمد) عالمى عامل، عارفى واصل و حکیمى کامل ساخته، و نیز فقدان به سامانى در نگاشته هاى اخلاقى پیش از ایشان، از عوامل اصلى اقدام او براى تالیف این کتاب بوده است. مؤلف خود در تبیین عامل دوم چنین آورده است:
«... از آنجا که [نظرگاه هاى فلاسفه و شریعت اسلامى در زمینه اخلاق] به صورت پراکنده و غیرمنسجم در موارد و جاهاى مختلف آمده، دسترسى به آنها براى بسیارى دشوار شده است، ضرورى بود در یک دفتر فراهم آید تا بهره جستن از آنها براى همگان میسر گردد. بدین خاطر من در این کتاب گزیده خلاصه آن چه را که از شریعت اسلامى و عارفان و فلاسفه در زمینه اخلاق رسیده، گرد آورده ام» .
درباره میزان موفقیت مؤلف در به سامان دادن دانش اخلاق مرحوم مظهر معتقد است که پیش از علامه نراقى با صرف نظر از پیشواى این دانش، یعنى ابن مسکویه (متوفاى 421 ق) و ملا محسن فیض کاشانى (متوفاى 1091 ق) کتاب جامعى به سان جامعالسعادات که بر بنیاد علمى و فلسفى تکیه داشته باشد، پدید نیامده است...
|
