مروري بر كتاب
در 28 اردیبهشت 1332 در روزنامة نیروی سوم، ارگان حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم)، در یک آگهی کوچک به اطلاع خوانندگان رسید که فردا سهشنبه، کتاب مسئلة شوروی: واقعیت انکارناپذیر به قلم ناصر وثوقی منتشر خواهد شد. دکتر ناصر وثوقی از سران نیروی سوم بود و کتاب نیز به موضوعی اختصاص داشت که بحث و جدل بر سر مضامین اصلی آن، یکی از علل اختلاف نظر و انشعاب در حزب تودة ایران در دی 1326 را تشکیل میداد. انتشار مسئلة شوروی: واقعیت انکارناپذیر برخلاف انتظار، مخالفت و انتقادی را درون نیروی سوم برانگیخت که در نهایت به کنارهگیری دکتر وثوقی از آن حزب منجر شد. اهمیت سیاسی آن واکنش نامتعارف و تند در برابر کتاب تنها در مراحل بعد روشن شد؛ یعنی هنگامی که با پیشآمد کودتای 28 مرداد 1332 و شکست نهضت ملی شدن صنعت نفت، اختلاف نظرهایی که پیشتر به صورتی ضمنی و تلویحی در صفوف نیروی سوم پدیدار شده بود، جنبهای آشکار یافت و به جدایی تنی چند از فعالان حزبی انجامید. دکتر ناصر وثوقی در این کتاب، ضمن پرداختن به آرای منتقدان سوسیالیست اتحاد شوروی، توجه ویژهای به اندیشهها و نظریات مانابندرا ناث روی (1887-1954) دارد. روی، مارکسیست هندی و از پایهگذاران بینالملل کمونیست (کمینترن)، یکی از جدیترین منتقدان کمونیسم روسی و استالینی بود. کتاب مسئله شوروی به نقد بلشویسم و نظام سیاسی و اقتصادی حاکم بر شوروی پرداخته است. بحث دولت و دمکراسی و همچنین سیاست خارجی و صلح سوسیالیستی و حلاجی نظریة «ستاد زحمتکشان جهان» بودن امپراطوری بزرگ شوروی ... از دیگران موضوعات بحث و نقد کتاب است. این کتاب یکی از نخستین نقدهای نوشته شده توسط یک ایرانی چپگرا ولی مستقل، درباره ماهیت حکومت شوروی است.
|