|
مروري بر كتاب
شرح احوال و منتخب آثار بيش از سيصد و سي شاعر ترانه سراي عرب کتاب الاَغانی نوشته ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین بن محمد اموی قرشی شامل برگزیده آوازها و دانشنامه شعر و ادب و قصه‌ها و اساطیر و موسیقی عرب در عصر جاهلی و اموی و صدر دولت عباسی تا آخر قرن سوم هجری است. هر آواز را با شرح حال شاعر و خواننده و نوازنده و آهنگ ساز و تفصیل لحن آن ثبت کرده و وزن عروضی و مشکلات لغوی و مناسبات تاریخی و نوادر و حکایات مربوط به آن را در ذیل هر آواز بیان کرده‌است. تاریخ شروع تألیف اغانی معلوم نیست و در ثبت روایات نظم طبقاتی و تاریخی و الفبایی رعایت نشده‌است. الاغانی سند اصالت موسیقی ایرانی در فرهنگ عربی و بزرگ‌ترین و مشروح‌ترین مجموعه ادبی و بیانگر اوضاع اجتماعی و فرهنگی و زندگی درباری و شهری و صحرایی و وضع لباس و خوراک و خلقیات و آداب و عادات عرب است. نثر کتاب روان و فصیح است و از منابع موثق و مهم متون کلاسیک عربی است. اغانی جمع واژه أغنیه (به ضم یا کسر همزه و تشدید یا تخفیف یاء مفتوح) کلام موزون و آهنگینی است که به آواز و با ساز خوانده می‌شود. مترادف آن در فارسی ترانه است. به‌علاوه خزانه افکار و لغات و مضامین و امثال و حکم و اشعار عربی رایج در فارسی است. افسانه‌های عشقی مانند لیلی و مجنون و اسامی عرایس الشعر مثل سعدی و سلمی و ثریا و... و اسامی منازل عرب در ادبیات فارسی غالباً از اغانی گرفته شده‌است. این دانشنامه نشان می‌دهد که موسیقی در پایتخت خلافت، هنر ایرانیان بوده و عود فارسی و اصطلاحات و تعالیم موسیقی را آنها در عربی رایج ساختند. خلاصه آنکه اغانی دانشنامه فرهنگ و هنر و ادبیات عرب قدیم و جامع اخباری است که در کتاب‌های اغانی قبل از او نوشته شده و سند عمده تاریخ تطور شعر و موسیقی در زبان عربی است. اين كتاب دائرة المعارف بزرگي در زمينه شعر و ادب و هنر، قصه و افسانه، انساب و ايام، مثالب قبايل اعراب و موسيقي عرب در عصر جاهلي و بعد از اسلام و نيز دوران اموي و زمان اول عباسيان است. اين كتاب از منابع مهم براي تاريخ تطور و تحول شعر و موسيقي در زبان عربي و همچنين سند اصالت موسيقي ايراني در فرهنگ عربي است و چون موضوعات كتاب بسيار وسيع و گسترده است، لذا بحث هائي از قبيل اوضاع اجتماعي، فرهنگي و زندگي درباري و مردم عادي و شهري و صحرايي، آداب و خلقيات و عادات عرب، در لابلاي كتاب آمده است. نويسنده آن "قاضي ابوالفرج علي بن حسين اصفهاني" نويسنده و اديب، در قرن چهارم هجري قمري است.
|
