روانشناسان «ل»
گروه: مكاتب روانشناسي

جان لاك (1704ـ1632)


جان لاك كه فرزند يك وكيل دعاوي بود در دانشگاه‌هاي لندن و آكسفورد انگلستان تحصيل كرد و در سال 1656 درجه ليسانس (كارشناسي) و در كوتاه‌مدتي پس از آن درجه فوق ليسانس (كارشناسي ارشد) خود را دريافت كرد. او چند سالي در آكسفورد باقي مانده و به تدريس زبان يوناني، نويسندگي و فلسفه پرداخت و سپس كار طبابت را پيشه خود ساخت.

او همچنين به سياست نيز علاقه‌مند شده بود و در 1667 به لندن رفت و منشي كنت شافتزبري شد كه در آن هنگام دوست محرم اسرار اين سياستمدار بحث‌انگيز به شمار مي‌رفت. قدرت و نفوذ شافتزبري در حكومت كاهش يافت و او در سال 1689، پس از مشاركت در توطئه‌اي عليه چارلز دوم پادشاه انگليس،‌ به هلند گريخت. هرچند لاك در اين توطئه دست نداشت، روابطش با شافتزبري او را در مظان اتهام قرار داد و لذا او نيز به هلند فرار كرد.

چند سال بعد لاك توانست به انگلستان بازگردد كه در آنجا به عضويت هيأت استيناف درآمد و به نوشتن كتاب‌هايي درباره آموزش و پرورش، دين و اقتصاد پرداخت.

او به آزادي مذهب و حق حاكميت مردم بر سرنوشت خود علاقه‌مند بود. نوشته‌هايش شهرت و نفوذ فراواني برايش كسب كرد و در سرتاسر اروپا به عنوان قهرمان و منادي آزادي در حكومت مشهور شد. بعضي از آثارش بر نويسندگان اعلاميه استقلال آمريكا تأثير گذاشت.

كار اصلي لاك كه از نظر روانشناسي اهميت دارد، اثري است به نام مقاله‌اي درباره فهم انسان (1690) كه حاصل 20 سال مطالعه و تفكر او بود. اين كتاب كه تا سال 1700 چهار بار انتشار يافت و به زبان‌هاي فرانسه و لاتين ترجمه شد، سرآغاز تجربه‌گرايي بريتانيايي به شمار مي‌رود.

به نظر لاك پاسخ اين پرسش آن است كه دانش از راه تجربه كسب مي‌شود. همه دانش‌ها به شيوه تجربي حاصل مي‌شوند. او در اينباره نوشت: پس بياييد ذهن را به يك كاغذ سفيد تشبيه كنيم كه از هر اثري عاري و هرگونه انديشه‌اي را فاقد است... پس اين اندوخته گسترده كه خيال فعال و بي‌حد و مرز انسان با تنوعي تقريباً بي‌پايان بر آن نقش زده است از كجا مي‌آيد؟ ذهن همه مواد عقل و دانش را از كجا كسب كرده است؟ من به اين سؤال با يك كلمه پاسخ مي‌دهم، از تجربه. مبناي همه دانش ما از آن است و سرانجام از همان است كه خود از آن نتيجه مي‌شود. (لاك، 1959/1690)

ارسطو نيز قرن‌ها پيش از آن تصوري مشابه داشت، بدين‌معنا كه ذهن در هنگام تولد مانند لوح سفيدي است كه تجربه بر آن مي‌انگارد.

لاك انديشه‌هاي ساده و پيچيده را از هم متمايز كرد. انديشه‌هاي ساده مي‌توانند از احساس و تفكر هر دو ناشي شوند، آنها به‌طور انفعالي به وسيله ذهن دريافت مي‌شوند. انديشه‌هاي ساده عنصري هستند و آنها را نمي‌توان تجزيه كرد يا به انديشه‌هاي ساده‌تر كاهش داد. در هر حال ذهن مي‌تواند از طريق فرآيند تفكر با تركيب انديشه‌هاي ساده، فعالانه انديشه‌هاي جديدي را بيافريند. اين انديشه‌هاي جديد، يا مشتق شده چيزي است كه لاك آنها را انديشه‌هاي پيچيده ناميد. آنها از تركيب انديشه‌هاي ساده حاصل مي‌شوند و بنابراين تجزيه‌پذيرند يا مي‌توان آنها را به انديشه‌هاي ساده تجزيه كرد.

كارل لشلي (1958ـ1890)


اگرچه رفتارگرايي توجه روانشناسان آمريكايي را به خود جلب كرده بود، اما همه آنها صورت‌بندي‌هاي واتسون را نپذيرفتند. بعضي از آنها روانشناسي رفتاري خود را به وجود آوردند و مكتب فكري را به جهاتي متفاوت حركت دادند. دو نفر از اين رفتارگرايان اوليه ادوين هولت و كارل لشلي هستند.

ادوين بي.هولت درجه دكتري‌اش را از ويليام جيمز در دانشگاه هاروارد در 1901 دريافت كرد و حرفه علمي خود را در آنجا و در پرينستون گذراند. هولت از اين بابت كه واتسون هشياري و پديده‌هاي ذهني را رد مي‌كرد با او موافق نبود و فكر مي‌كرد مي‌توان تجربه هشياري را به مدلول‌هاي فيزيكي ربط داد. مانند واتسون، هولت به تأثير تعيين‌كننده محيط بر نيروهاي غريزي اعتقاد داشت.

علاوه بر آن، او پيشنهاد كرد كه يادگيري مي‌تواند هم در پاسخ به انگيزه دروني (نيازها و سائق‌هاي دروني مثل گرسنگي و تشنگي) و هم انگيزه بيروني (محرك‌هاي بيروني) رخ دهد. بنابراين هولت يكي از اولين نظريه‌پردازاني است كه وجود چنين سائق‌هاي دروني را مطرح مي‌سازد و كار بعدي بر روي مسأله انگيزش را پيش‌بيني مي‌كند.

هولت سعي نكرد تا رفتار را به واحدهاي محرك ـ پاسخ كاهش دهد بلكه ترجيح داد تا با رفتارهاي بزرگتري كه براي موجود زنده داراي هدف هستند يعني رفتارهايي كه غايت‌هايي را به انجام مي‌رسانند سر و كار داشته باشد. البته اصطلاح و مفهوم هدف در نظام واتسون حق ورود نداشتند. تأكيد هولت بر هدف به عنوان محركي براي كار روانشناس نو رفتارگرا، اي.سي.تولمن مؤثر افتاد.

كارل لشلي در دانشگاه جان هاپكينز دانشجوي واتسون بود و از آنجا درجه دكتراي خود را دريافت كرد. حرفه علمي او به عنوان يك روانشناس فيزيولوژيكي او را به دانشگاه‌هاي مينه‌سوتا و شيكاگو، هاروارد و بالاخره به آزمايشگاه زيست‌شناسي نخستي‌هاي يركز كشانيد. او مدافع سرسخت رفتارگرايي واتسون بود، اگرچه پژوهش‌هايش در مورد مكانيسم‌‌ها (ساز و كارها)ي مغز موشك‌‌ها نكته‌اي اساسي را در نظام واتسون به چالش مي‌طلبيد.

او يافته‌هاي خود را در كتاب مكانيسم‌هاي مغزي و هوش (1929) ارائه داد و دو اصل را كه اكنون مشهور هستند به عنوان اصل موضوع پذيرفت: قانون عمل كلي كه مي‌گويد كارآيي يادگيري در نتيجه كاركرد مغز است ـ يعني هرچه مقدار قشر مغز در دسترس بيشتر باشد يادگيري بهتر است؛ و اصل هم تواني، كه مي‌گويد كمك هر بخش از قشر مغز به يادگيري مساوي كمك بخش ديگر است.

لشلي انتظار داشت كه مراكز حسي و حركتي خاص را در قشر مخ و همچنين پيوندهاي مربوط را در بين دستگاه‌هاي حسي و حركتي بيابد. اين يافته‌‌ها از تقدم و سادگي قوس بازتاب به عنوان يك واحد عنصري رفتار حمايت مي‌كردند. اما يافته‌هاي او با عقيده واتسون در مورد پيوند ساده نقطه به نقطه در بازتاب‌‌ها به چالش برمي‌خاست. طبق اين عقيده، مغز فقط تكانه‌هاي عصب حسي ورودي را به تكانه‌هاي حركتي خروجي وصل مي‌كند.

يافته‌هاي لشلي پيشنهاد مي‌كرد كه مغز در يادگيري نقش فعال‌تري از آنچه واتسون پذيرفت دارد و با فرض واتسون مبني بر اينكه رفتار ذره‌ذره از طريق بازتاب‌هاي شرطي تركيب مي‌شود به مقابله برمي‌خواست.

اگرچه پژوهش لشلي يكي از نكات اساسي نظام واتسون را بي‌اعتبار ساخت، انديشه اصلي رفتارگرايان را مبني بر اينكه فقط روش‌هاي عيني پژوهش بايد به كار روند تضعيف نكرد. درواقع، پژوهش‌هاي لشلي بر ارزش روش‌هاي عيني در پژوهش روانشناختي تأييد نمود.

كارهاي رفتارگرايان اوليه مدت زمان كوتاهي بعد از اينكه واتسون نظام خود را معرفي كرد انجام گرفت. اگرچه رويكرد آنان با واتسون تا حدي متفاوت بود، پژوهش آنان به رشد كلي رفتارگرايي كمك كرد و انديشه رفتار عيني طبيعي علمي را تقويت نمود.

كورت لوين (1947ـ1890)


روند علم در اواخر قرن نوزدهم چنين بود كه برحسب روابط ميداني فكر كنند و از چارچوب ذره‌نگري و عنصرنگري دوري گزينند. روانشناسي گشتالت اين روند را منعكس مي‌كرد. نظريه ميداني در قياس با مفهوم ميدان‌هاي نيرو در فيزيك، از درون روانشناسي سر برآورد. در روانشناسي امروزي اصطلاح نظريه ميداني معمولاً به انديشه‌هاي كورت لوين اشاره مي‌كند.

كارهاي لوين در جهت گشتالت است، اما او انديشه‌هاي خود را فراتر از چارچوب موضع پذيرفته شده گشتالت گسترش داد تا نيازهاي انساني، شخصيت و تأثيرات اجتماعي بر رفتار را شامل گردد.

زندگي لوين

كورت لوين در شهر موگيلنو در آلمان به دنيا آمد و در فريبرگ، مونيخ و برلين به تحصيل پرداخت. او در 1914 درجه دكتراي خود را در روانشناسي از كارل استامپ، در برلين دريافت كرد، جايي كه او به تحصيل رياضيات و فيزيك نيز پرداخت. درخلال جنگ جهاني اول لوين در ارتش آلمان خدمت كرد، در عمليات مجروح شد و به دريافت مدال صليب آهني نائل آمد. بعد از جنگ به دانشگاه برلين بازگشت و چنان عضو بارآوري از گروه گشتالت شد كه به عنوان همكار سه روانشناس ارشد گشتالتي محسوب شد.

او در مورد تداعي و انگيزش پژوهش‌هايي انجام داد و شروع به تدوين نظريه ميداني خود كرد، كه آن را در 1929 در ايالات متحد به روانشناسان گرد آمده در كنگره بين‌المللي روانشناسي در دانشگاه ييل ارائه داد.

لوين قبل از اينكه در 1932 به عنوان استاد مدعو در دانشگاه استانفورد كار كند در ايالات متحد شناخته شده بود. سال بعد به دليل خطر نازي‌‌ها تصميم گرفت براي هميشه آلمان را ترك كند.

او به كهلر نوشت «حال معتقدم كه براي من راهي به جز مهاجرت باقي نمانده است، اگرچه اين كار زندگي‌ام را از هم خواهد پاشيد» (نقل در بنجامين، 1993، صص. 158، 160). مادر و خواهر لوين بعداً در اردوگاه كار اجبار نازي‌‌ها فوت كردند.

او دو سال را در دانشگاه كرنل گذراند و در 1935 به دانشگاه آيوا رفت تا درباره روانشناسي اجتماعي كودك پژوهش كند. درنتيجه اين پژوهش‌‌ها از او دعوت شد تا مركز جديد پژوهش پويايي‌هاي گروهي را در مؤسسه تكنولوژي ماساچوست تأسيس كند و رياست آن را به عهده بگيرد. اگرچه مدت كوتاهي پس از پذيرفن اين سمت درگذشت، برنامه او آنقدر كارا بود كه آن مركز پژوهش كه اكنون در دانشگاه ميشيگان قرار دارد هنوز هم فعال است.

درخلال 30 سال فعاليت حرفه‌اي‌اش، لوين خود را وقف حوزه وسيعاً تعريف شده انگيزش انسان كرد. پژوهش او بر مطالعه رفتار انسان در كل زمينه فيزيكي و اجتماعي‌اش پايه‌گذاري شده است (لوين، 1936، 1939).