هر گاه ثروت و مكنتي در معرض دستبرد و غارت و چپاول افراد زورمند متعدي قرار گيرد و چيزي براي صاحب مال و يا وارثان صغير و ناتوان باقي نگذارند ناظران خيرانديش اصطلاحاً مي گويند:«مگر خوان يغماست كه اين طور چپاول مي كنند؟» به طوري كه ملاحظه مي شود از تركيب دو لغت خوان و يغما به مفهوم سفرۀ غارت و چپاول افاده معني مي كنند در حالي كه چنين نيست و واژۀ يغما در اين عبارت معني و مفهوم ديگري دارد و عمل غارتگري و چپاول به هيچ وجه با معني واقعي و تاريخي خوان يغما تطبيق نمي كند.
همانطوري كه اشاره شد خوان يغما به معني سفرۀ غارت چپاول نيست و متأسفانه مانند ساير غلطهاي مشهور، اين عبارت هم به غلط، مشهور و مصطلح گرديده است. نگارنده نيز تحت تأثير همين اشتباه در صدد برنيامد راجع به ريشۀ تاريخي اين ضرب المثل زحمت تحقيق و حتي تفكر به خود دهد زيرا ظاهراً چنين به نظر مي رسيد كه خوان يغما لغت مركبي است از دو واژۀ خوان به معني سفره و يغما به معني غارت، و ارتباطي با اين قسمت كه ناظر بر ريشه هاي تاريخي و واقعي امثال و حكم است نخواهد داشت ولي در يكي از مجلات ماهانۀ تهران مقالۀ محققانه اي به قلم دكتر علي اصغر حريري تحت عنوان: تحقيقي دربارۀ نام و هنگام جشن سده، درج و حقيقت قضيه- البته بر راقم اين سطور- روشن گرديده است.
نويسندۀ محترم در مقالۀ مزبور ضمن شرح مبسوط و مستدلي ثابت كرد كه جشن سده در اصل جشن شگه بود و با جشني كه پنجاه روز پيش از نوروز برپا مي داشتند به هيچ وجه ارتباطي ندارد. چون در آن مقاله مطالب جامع و سودمندي راجع به خوان يغما نوشته شده است لذا براي روشن شدن ريشۀ تاريخي اين عبارت مثلي كه به غلط شهرت يافته بهتر دانست كه آن مطالب را عيناً نقل كند:
|