|
يونانيان باستان نياز به خواب را به خداى خواب (Hypnos) فرزند تيرگى و شب و برادر مرگ كه نيروى او، كه در كل بشريت ادامه يافته است، چنان زياد بود كه حتى خدايان تسليم آن شدند، نسبت داده اند. خواب يك حالت منظم، تكرار شونده به آسانى برگشت پذير ارگانيسم است كه با بى حركتى نسبى و بالا رفتن قابل توجه آستانه واكنش بر محرك هاى خارجى در مقايسه با حالت بيدارى مشخص است. كنترل دقيق خواب جزء مهمى از كار بالينى است. اكثر پژوهشگران نتيجه گرفته اند كه خواب عمل اصلاحى و متعادل كننده دارد. به نظر مى رسد خواب براى تنظيم حرارت و ذخيره انرژى اهميت حياتى دارد. دوره هاى طولانى محروميت از خواب گاهى به آشفتگى سازمان ايگو، توهمات و هذيان منجر مى شود. در مطالعه بر روى موش ها نشان داده شده است كه محروميت از خواب سندرومى ايجاد مى كند كه مشتمل است بر ظاهر ضعيف و نحيف، ضايعات جدى افزايش مصرف غذا، كاهش وزن، افزايش مصرف انرژى، كاهش درجه حرارت بدن و مرگ. بعضى از مردم به طور طبيعى خواب كوتاهى دارند و هر شب كمتر از ۶ ساعت مى خوابند و عملكرد با كفايتى دارند. افراد پر خواب كسانى هستند كه براى عملكرد با كفايت هر شب بيش از ۹ ساعت خواب احتياج دارند.
آدم هاى كم خواب معمولاً افرادى با كفايت، جاه طلب و از نظر اجتماعى مسلط و راضى هستند. پر خواب ها كم و بيش افسرده و مضطرب بوده و از نظر اجتماعى كناره گير هستند. افزايش نياز به خواب با كار فيزيكى، ورزش، بيمارى، حاملگى، استرس روانى كلى يا افزايش فعاليت روانى مشاهده مى شود. بدن تابع يك چرخه ۲۵ ساعته است كه با نفوذ عوامل برونى طبيعى نظير چرخه تاريكى - روشنى، برنامه هاى معمول زندگى روزمره، دوره هاى غذا خوردن و ساير زمان سازمانى برونى مردم را به زمانسنج ۲۴ ساعته راهنمايى مى كند.
خواب همچنين تحت ريتم هاى بيولوژيك قرار دارد، در يك دوره ۲۴ ساعته افراد بالغ يك بار و گروهى دو بار مى خوابند. اين ريتم به هنگام تولد وجود ندارد و در دو سال اول زندگى برقرار مى گردد.
در دنياى صنعت و ارتباطات كه غالباً بر پايه روزهاى ۲۴ ساعته عمل مى كند، تداخل بين ريتم هاى خواب، روز به روز بيشتر مى شود كه معروفـترين نمونه آن پديده پرواز زدگى يا درنگ جت (Jetlag) است كه در آن پس از پرواز از شرق به غرب شخص سعى مى كند زمانى به خواب رود كه ناهماهنگ با برخى از ريتم هاى بدن اوست.
* تنظيم كننده هاى شيميايى خواب مطالعات بسيارى نقش سروتونين را در تنظيم خواب تأكيد كردند و جلوگيرى از سنتز سروتونين با كاهش قابل توجه زمان خواب همراه است. دوپامين هوشيارى كننده داشته و داروهايى كه دوپامين مغز را بيشتر مى كنند، تمايل به ايجاد هوشيارى و بيدارى دارند و بر عكس بلوكه كننده هاى دوپامينى مانند پيموزايد و فنوتيازين ها زمان خواب را بيشتر مى كنند. * توالى مرحله هاى خواب در بزرگسالان حدود يك ساعت پس از خواب رفتن، تغيير ديگرى روى مى دهد. الگوى EEG فعاليت شديدى را ثبت مى كند اما شخص بيدار نمى شود. الكترود هاى نزديك چشم ها حركت هاى سريعى را در چشم ثبت مى كنند. اين حركات سريع چنان مشخص اند كه مى توان آنها را از زير پلك هاى بسته نيز مشاهده كرد كه اين مرحله از خواب را خواب REM، و چهار مرحله ديگر خواب، خواب غير REM ناميده اند. مراحل مختلف خواب در طول شب تكرار مى شوند، خواب با مراحل غير REM شروع مى شود و شامل چند چرخه كه هر يك متشكل از مقدارى خواب REM و مقاديرى خواب غير REM است . شخص به سرعت از حالت بيدارى به مرحله خواب عميق (مرحله۴) وارد مى شود و پس از حدود ۷۰ دقيقه براى مدت كوتاهى در مرحله ۳ قرار مى گيرد و بلافاصله بعد از آن نخستين دوره REM روى مى دهد. توجه كنيد كه مراحل عميق تر خواب (۳و۴) در نخستين بخش شب و بيشترين بخش خواب REM در نيمه دوم شب رخ مى دهد. معمولاً طى ۸ ساعت خواب شبانه چهار يا پنج دوره مشخص خواب REM همراه با بيدارى كوتاهى در نزديكى هاى صبح رخ مى دهد و نخستين دوره REM معمولاً كوتاهترين دوره بوده و كمتر از ۱۰ دقيقه است دوره هاى REM بعدى هر كدام از ۱۵ تا ۴۰ دقيقه طول مى كشد . * اختلالات خواب اكثر انسان ها در طول عمر خود نوعى اختلال خواب را تجربه كرده اند و بى خوابى شايعترين و شناخته شده ترين نوع اختلال خواب است اما انواع بسيار ديگرى از اختلالات خواب نيز وجود دارد و تشخيص دقيق و درمان اختصاصى معطوف به علت، اهميت اساسى دارد. چند فرم عمده، مشخص كننده اكثر اختلالات خواب است :
|
