|
شايد فيلم هاي عكاسباشي، روسيخان و معتضدي را بتوان نه فقط خبري بلكه مستند نيز شمرد. همچنين فيلمي را كه تاجري به نام عباس آقا عتيقهچي در 1307 ش از جريان سفر رضاشاه به خرم آباد تهيه كرد . اما مستندسازي جدي از ايران و ايراني را بيگانگان آغاز كردند. از جمله فيلمسازان آمريكايي، ارنست ب.شودساك و مريان ك. كوپر كه با فيلمبرداري از كوچ طايفة بابااحمديِ ايل بختياري، فيلم قوم نگار علف (1925 م) را پديد آوردند . فيلمساز فرانسوي لئون پواره كه با ثبت حركت گروه سواريهاي سيتروئن، فيلم تبليغاتي «كاروان زرد» (1936) را كارگرداني كرد فيلمساز دانماركي، تئودور كريستنسن كه با پيگيري مراحل بناي راهآهن ايران، فيلم گزارشي ايران: پارس نوين (1935 م) را ساخت و فيلمساز ترك، كنعان بيك كه از جريان سفر رضاشاه به تركيه، فيلم ناطق مسافرت اعليحضرت همايوني به تركيه (1935 م) را تهيه كرد. از آغاز دهة 1320 ش ادارة تبليغات سفارت انگلستان به پخش فيلمهاي مستند پرداخت از جمله فيلم عروسي خجسته والاحضرت همايوني در مصر و تهران. اين اداره در طي سالهاي اشغال ايران تعداد زيادي فيلم هاي مستندٍ خبري تهيه كرد. سپس در نيمة دهة 1320 ش ادارة روابط فرهنگي سفارت آمريكا به تهية فيلم هاي مستند توجه نشان داد. فيلمبردار اكثر فيلم هاي سفارت آمريكا، ايرانيٍ دانش آموختة مدرسة سينمايي مسكو، فمين بود. در نيمة دوم دهة 1320 ش استيون نايمن آمريكايي (نمايندة فيلم هاي خبري فاكس) به ايران آمد و به زودي به تهية فيلم هاي مستند، از جمله فيلمهايي از مناظر و هنرهاي ايران پرداخت. يكي از فيلمبرداران نايمن، ابوالقاسم رضايي بود كه فن تصويربرداري را نزد پدرش (از عكاسباشيهاي دورة مظفرالدين شاه) آموخته بود. او ابتدا در مشهد فيلم داستانيِ آسمان آبي را كارگرداني و فيلمبرداري كرد. و بعد كه اين فيلم آمادة نمايش نشد به گروه نايمن پيوست. در اوايل دهة 1330 ش آمريكاييان به نيت اينكه «به ايرانيان كمك كنند تا به خودشان كمك كنند»، دان ويليامز، سرپرست بخش سمعي و بصري دانشگاه سيراكيوز را همراه تعدادي از مدرسين دانشگاه هاي ديگر آمريكا به ايران آوردند و در كنار تشكيل كلاسهاي آموزش فيلمسازي به تهية فيلمهاي مستند پرداختند. فعاليتهاي گروه سيراكيوز كه بخشي از آن در چارچوب قرار داد «اصل چهار» انجام ميگرفت تا 1338 ش ادامه داشت و به توليد 98 فيلم سينمايي و 38 فيلم استريپ تبليغاتي / آموزشي منجر شد.
|
