نرگس و زرين دهن
گروه: نقد و ادبيات
نویسنده: هرمان هسه
منبع: حسين مقدم

كشيش جوان به نام نارتسيس( نرگس) در مدرسه مذهبي ماريا برون به علم و ادب شهرت دارد و با وجود آنكه هنوز پيوندي با خداوند نبسته و مراسم عشاء رباني را بجاي نياورده است .

به مقام استادي دست يافته و بيش از تمام اساتيد و كشيش هاي صومعه، مورد توجه پير مدرسه( دانيال كشيش) قرار دارد. نارتسيس يا نرگس در ادب و اساطير اروپايي و ايراني با وجاهت كم نظير و غرور شناخته مي شود و در حقيقت سمبل عقلا محسوب مي گردد. هديه اي ازپدر بشريت(حضرت آدم ) كه در بخش مردانه هريك از ما به وديعه گذاشته شده است.

جهاني مردانه كه سراسر عقلانيت ومنطق است و نگرش علمي و طرد احساسات در آن حكمفرمايي مي كند . قلمرو آپولو يكي از خدايان كوه المپ كه در علم و منطق دستي عظيم داشت. اين عشق به علم و فرزانگي و غرور و وجاهت آپولويي با خصوصيات نارتسيس داستان هسه در مقارنه كامل است، راهبي خشك و بافراست، كه همه چيز را با ترازوي عقل و منطق مي سنجد و در طرد افكار و اعمال احساساتي( كه معمولا در تقابل با عقل گرايي قرار دارد) سنگدل و بي رحم است ، چه درباره خود يا درباره شاگردانش .

اگر حقيقت داشته باشد كه هر مردي بخشي از دنياي زنانه را در وجود خود دارد با اين زن رويايي زندگي مي كند ( آنيما) ، نارتسيس با اين بخش زنانه سالهاست كه متاركه كرده و در قطع ارتباط كامل بسر مي برد، مردي كه تحت سطيره مطلق جهان مردانه خود قرار دارد ( آنيموس). در همين راستا رفته رفته يكي از شاگردان تازه وارد به صومعه ماريا برون، توجه اين استاد جوان را به شدت جلب مي كند ، گلد موند ( زرين دهن) كودكي زيبا و زرين مواست كه پدرش او را به مدرسه مذهبي فرستاده تا زندگي پارسايي و رهباني در پيش گيرد و خود را وقف راه خدا نمايد .

گويا سايه گناهي ننگين در زندگي مادر اين كودك آرام ، بر روح شاگرد خردسال سنگيني مي كند و در تلاش است تا به كفاره اين گناه نابخشودني زندگي روحاني را در پيش گيرد. اما پس از مدتي خواننده پي خواهد برد كه استعداد فراوان كودك در يادگيري زبان لاتيني و شخصيت با وقار او نيست كه نارتسينس جوان را مجذوب خود ساخته است بلكه تفاوت ها و شكاف عميق روحي ميان اين دو نفر است كه سبب جلب و جذب آنان مي شود .

راست است كه ما هر يك مجذوب روحياتي در جهان اطراف خود مي شويم كه آنها را درون خود سركوب كرده ايم ، اين ميل و جاذبه شديد در حقيقت طغيان اين روحيات سر كوب شده است كه علي رغم استبدادها! به حيات خود ادامه داده است .

نارتسيس اين كودك مسخ شده را كه حقيقت نيمه پنهان اوست ، به سمت حقيقت وجوديش هدايت مي كند ، او را به دنياي زنانه وجودش ( كه در آن تصويري مبهم از مادرش سالهاست خاموش و از ياد رفته است) راهنمايي مي نمايد ، با تاكيد بر تفاوت و گسست روحي ميان گلدموند و خودش، كودك را ياري مي كند تا از خواب غفلت بيدار شود و با كنار گذاشتن زندگي تحميلي صومعه و روحيات آپولويي حاكم بر آن ، براي دست يافتن به دنياي آنيمايي موجود در خود و رسيدن به تكامل و دست يافتن به روحيات منحصر به فرد ش قيام كند.

كودك سركوب شده اش را از عمق تاريك و فراموش شده درونش بيرون بكشد و به آغوش مادرش پناه برد( آنيماي وجودش را در يابد) و روحيات خاص خودش را كشف كند. همانگونه كه نارتسيس در تعامل با گلد موند، روحيات زنانه و احساسات خود را پرورش مي داد، از دنياي مردانه، عرصه علم و منطق و قلمرو آپولو فاصله مي گرفت و به تكامل روحي مي رسيد. سر انجام تلاشهاي شبانه روزي نارتسيس به ثمر مي نشيند و گلد موند با دريافتن تصاويري از مادرش، جامه رهبانيت را به دور مي اندازد و صومعه را ترك مي كند تا سفر جستجو گري ( وندري) خود را آغاز نمايد و تلاشي سهمگين را براي يافتن الگوي ، روحي خاص خودش آشكار كند.

در ادامه داستان خواهيم ديد كه چگونه روحيات ديونوسوسي( خداي فلسفه و شراب المپ) در گلدموند آشكار مي شود و همانگونه كه نارتسيس با ظرافت و ذكاوت خود يافته بود، در تعارض كامل با زندگي نارتسيس، راه خويش را مي پيمايد. دو پاره گي ميان غم و شادي- فلسفه و تنهايي- عدم تفكر درباره آينده و زندگي بر اساس زمان حال و... به تدريج درون گلد موند شروع به رشد مي نمايد و عقده هاي سركوب شده درونش فرياد مي كند و خود را آزاد مي سازد. در همين مسير است كه در پايان گلدموند به شكوفايي مي رسد و استعداد هايش را رشد مي دهد ، روحيات غالب او يكي پس از ديگري اجازه خود نمايي مي يابند و هريك به فراخور مقامشان جايي را در زندگي گلد موند پيدا مي كنند مانند مفصل بندي روحيات ديونوسوسي و هادسي گلد موند كه به افسردگي او مي انجامد يا استعداد شگرفش در پيكر تراشي كه روحيات هفا ئيستوسي او را آشكار مي كند ، خداي منزوي و زشت روي المپ كه در خلق كارهاي دستي چيره دست بود و زيبا ترين الهه المپ، آفروديت را به زني گرفته بود، همانگونه داستان زندگي قهرمان د استان ما از عشق بازيهاي فراوان انباشته است!!.

گلدموند در پناه اين شكوفايي سرانجام چهره اي زيبا و كامل از مادر زندگي بر چوب مي تراشد زني زيبا، شاداب و در عين حال غمگين- مهربان و در عين حال سنگدل ، شاداب به واسطه ادامه حيات و پويايي زندگي و غمگين به واسطه زشتيها و تضاد هاي روابط آدمها ، مهربان به واسطه ادمهايي كه زنده اند و سنگدل كه سر انجام همه چيز و همه كس را پژمرده مي سازد ، فنا مي كند و در چاه عدم سر نگون مي سازد، همه چيز و همه كس مگر هنري اصيل و آميخته با راز كه اصل و حقيقت اين مادر عظيم شان را در خود مخفي داشته باشد ، مانند مجسمه اي كه گلدموند از اين مادر زيبا و جذاب تراشيده بود.

آيا نارتسيس با تمام علم ومنطق خود مي توانست و مي تواند چنين موجود جاوداني خلق كند!؟ آيا جهان ما كه در تسخير زئوس( خداي خدايان) و آپولوي زيبا قرار دارد، چنين هنري را تحمل خواهد كرد و اجازه رشد ونمو به آن خواهد داد؟ پس چه چيز قوانين سفت و سخت و روحيات عقل گرا و منطق زده دنياي اطراف ما را ( كه با روحيات بسياري از ما سر سازگاري ندارد!) متعادل خواهد كرد و به ما نور، اميد و اجازه تنفس خواهد داد. روحيات ما هر يك زيبايي خاص خودش را دارند و هنر و تواناييهاي منحصر به فرد و متفاوت از ديگري. سركوب هر يك از روحيات و تسخير و خاموش كردنشان تنها بشر را خلع سلاح كرده و او را در مقابل سيل بنيان كن حملا زئوس و آپولو( كه در تلاش براي كنترل و تسخير جهان اطراف خود حرص و طمع سيري ناپذير دارند!!) تنها و منفعل رها مي سازد و هنگامي كه چنين شد بشر امروزي با مشكلات عظيم دنياي مدرن امروز دست و پنجه نرم مي كند: افسردگي- روان پريشي- چند شخصيتي بودن و روز مرگي !

اگر به تعداد انسانها راه براي رسيدن به خداوند وجود دارد، درست به همين تعداد راه براي يافتن سعادت و رستگاري موجود است . فقط بايد اين راه و مسيرهاي گوناگون را ديد و پذيرفت كه راه رسيدن به سعادت براي تمام ما يكسان نيست چرا كه سعادت مفهومي بسيار عظيم دارد و نمي توان نسخه اي مطلق را براي دامنه اي چنين مبهم صادر كرد !!