|
هنگامي كه مخاطب در جواب متكلم جواب سر بالا بدهد و يا في المثل بدهكار در مقابل بستانكار كه طلب خود را مطالبه مي كند پاسخ منفي توام با خشونت و اعتراض بدهد طلبكار مي گويد :« براي من كوراوغلي مي خواند » يعني : پولش را نمي دهد كه هيچ ، يك چيزي هم طلبكاراست .
كوراوغلي غلط مشهور و صحيح آن كوراوغلو به معني كورزاد است . بايد دانست كوراوغلي محبوبترين و برجسته ترين قهرماني است كه فولكور مردم آذربايجان خلق كرده كه از آسياي مركزي تا سواحل شرق و غرب درياي خزرو درميان قبايل قفقاز و آذربايجان ايران شناخته شده است و در اين زبان امثله فراواني علاوه بر عبارت مثلي بالا كه در زبان فارسي دري ضرب المثل شده به نام و براساس شخصيت كوراوغلي موجود است .
داستان كوراوغلي در واقع تمثيل حماسي زيبايي از مبارزات طولاني مردم با دشمنان داخلي و خارجي است و مخصوصاً با الهام از قيام جلالي لر خلق شده و در دو كلمه قيام كوراوغلو و دسته اش تجلي كرده است . نهال اين قيام به وسيله مردي سالخورده به نام علي كيشي كاشته مي شود كه پسري دارد موسوم به روشن كه همين پسر سالهاي بعد به نام كوراوغلي مشهور و نامبردار گرديد .
علي كيشي خود مهتر خان بزرگ و حشم داري به نام حسن خان بر سر اتفاق بسيار جزيي كه آن را توهين نسبت به خود تلقي مي كرد دستورمي دهد چشمان علي را از كاسه در آورند . علي كيشي بر اثر اين حادثه با دو كره اسب كه آنها را از جفت كردن مادياني با اسبان افسانه اي دريايي به دست آورده بود همراه پسرش روشن از قلمرو و نفوذ و قدرت حسن خان مي گريزد و در چنلي بل يا كمره مه آلود كه كوهستاني سنگلاخ و صعب العبور با راههاي پيچاپيچ است مسكن مي گزيند .
روشن آن دو كره اسب را كه به نامهاي قيرآت و دورآت مشهور مي شوند به دستور جادو مانند پدرش پرورش مي دهد و در قوشابولاق يا جفت چشمه در شبي معين آب تني مي كند و بدين گونه هنرعاشقي در روح آن دميده مي شود .
علي كيشي از يك تكه سنگ آسماني كه در كوهستان افتاده است شمشيري براي پسرش روشن سفارش مي دهد و بعد از وصايا و سفارشهاي لازم مي ميرد و در همان قوشابولاق به خاك سپرده مي شود . آوازه هنر روشن به تدريج از كوهستانها مي گذرد و در شهرها و روستاها به گوش مردم مي رسد و در اين هنگام است كه از روشن به كوراوغلو يعني كورزاد شهرت پيدا مي كند .
كوراوغلي سرانجام موفق مي شود حسن خان را به چنلي بل آورده به آخور ببندد و انتقام پدرش را از او بستاند . از عاشيقهاي پرآوازه آن عصر عاشيق جنون بود كه به كوراوغلي مي پيوندد و به تبليغ افكار و انديشه هايش مي پردازد و راهنماي شوريدگان و عاصيان به كوهستان مي شود .
داستان كوراوغلي در عين حال كه بهترين و قويترين نمونه هاي نظم و نثر آذري است بندبند اين حماسه شورانگيز از آزادگي و مبارزه و دوستي و انسانيت و برابري سخن مي راند و به همين ملاحظه از ديرباز مورد توجه آهنگسازان و فيلمسازان قرار گرفته اپراي كوراوغلي كه سخت دلچسب و مشهور است از روي حماسه ساخته مي شود .
چون كوراوغلي در داستانهاي فولكوريك آذربايجان دلاوري نامدار و مبارزي بي باك و گردنكش بود و زيربار زور و خودسري و خودكامگي ديگران نمي رفت لذا نام و آهنگش هر دو صورت ضرب المثل پيدا كرده است منتها در مقام زورگويي و خودسري و مطالب غير منطقي گفتن ، نه در مقام مبارزه با خودكامي و خودكامگي .
و اين هم از آن مورادي است مشابه با ضرب المثلهاي آب پاكي روي دست كسي ريختن و لنگ انداختن كه به غلط و در عكس قضيه كه رخ داده مشهور شده است .
|
